نظر موافقان و مخالفان «کنوانسیون برن» در بهارستان/ انسداد علمی یا خودتحریمی دیگر؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری آنا، موضوع پیوستن ایران به یک کنوانسیون دیگر بین‌المللی دوباره در فضای مجازی و رسانه‌ها داغ شده است. در دو سال گذشته موضوع الحاق ایران به پالرمو و نهاد FATF با جنجال‌های زیادی روبرو شد و سر آخر مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان لوایح مربوط به FATF را رد کردند.

اکنون دولت با هدایت وزارت ارشاد و مجلس شورای اسلامی و تلاش‌های برخی از فراکسیون‌های حامی دولت به دنبال پیوستن ایران به «کنوانسیون برن» هستند.

کنوانسیون برن چیست؟

کنوانسیون برن، یک معاهده بین‌المللی در خصوص حق تکثیر و حق مؤلف است که نخستین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تصویب شد. محتوای اصلی این کنوانسیون برای موضوعات کتاب و سینمایی شاید مفید به نظر برسد؛ اما اثر آن در حوزه‌های علمی تفاوت زیادی می‌کند.

کنوانسیون برن ملزم می‌کند که اگر کتاب یا پروژه‌ای علمی هم ترجمه شود باید به نام پدید آورده آن زده شود.

این کنوانسیون کشورهای امضاکننده را ملزم می‌کند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را همچون آثار پدیدآورندگان تبعه خود مورد حمایت کپی‌رایت قرار دهد. یعنی اگر کتاب یا پروژه‌ای علمی هم ترجمه شود باید به نام پدید آورده آن زده شود.

ایران عضو کنوانسیون برن نیست. موافقان پیوستن ایران به این کنوانسیون، آن را مقدمه‌ای برای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی و بهره‌مندی از منافع آن معرفی می‌کنند، زیرا مطابق موافقت‌نامه تریپس که از ملزومات پیوستن به سازمان تجارت جهانی است، کشورهای عضو ملزم می‌شوند بخش‌هایی از اصول کنوانسیون برن را که در ماده ۹ «موافقت‌نامه تریپس» منعکس شده‌ است رعایت کنند.

در مقابل مخالفان و منتقدان معتقدند ایران بیش از آنکه تولیدکننده علم، فرهنگ و محصولات این حوزه باشد، مصرف‌کننده است و پیوستن ایران به این کنوانسیون هزینه‌های بسیار زیادی را به دولت و مردم تحمیل خواهد کرد و توسعهٔ علمی و فرهنگی را دچار مشکل می‌‌کند.

البته پیوستن ایران به برن قبل از انقلاب نیز در دستور کار قرار داشت و به دلیل اینکه مجلس وقت آن را مخالف شرکت‌های علمی می‌پنداشت با آن مخالفت کرد.

معایب کنوانسیون برن برای موضوعات علمی چیست؟

در همین زمینه، سید سجاد طباطبایی، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل اعتقاد دارد که متن‌های جزئی کنوانسیون برن فراتر از مسائل ادبی را نگاه می‌کند. او با اشاره به بند یک ماده کنوانسیون می‌گوید که تمام مقالات علمی و ترجمه‌ای جز قانون کپی رایت برن قرار می‌گیرند.

به اعتقاد مخالفان کنوانسیون برن کشورهای بزرگ که بیشتر مسائل علمی را در اختیار دارند بر اساس بند هفتم این کنوانسیون نقش‌های علمی و مهندسی را هم جزء قانون کپی‌رایت  حساب می‌کنند. از نظر آنها کشورهای غربی قصد دارند با این کار کشورهای در حال توسعه را از مسائل علمی به‌دور نگه دارند.

بیشتر منتقدان می‌گویند که ضمیمه‌ای 6 بندی در کنوانسیون برن که در دهه 90 میلادی گنجانده شده، به کشورهای دیگر تنها سه سال اجازه استفاده از موضوعات علمی برطبق نظر کشورهای پیشرفته را می‌دهد. برن حق بهره‌گیری از مجوز علمی را منوط به تحقیق مستمر کشورهای توسعه یافته کرده است.

برن از پاستور به بهارستان

این لایحه با 130 ماده توسط دولت ارائه شده و در مجلس شورای اسلامی و کمیسیون قضائی در حال بررسی است. ملکشاهی، رئیس کمیسیون قضائی مجلس شورای اسلامی درباره پیوستن ایران به کنوانسیون برن گفت که 15 ماده از این لایحه تصویب شده است.

البته این کنوانسیون در مجلس موافقانی نیز دارد. جمشید جعفر‌پور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: «کسی که برای طرح یا پروژه‌ای مؤلفه بود باید از سوی دولت حمایت شود و این حق منحصر به ایران نیست.»

بیشتر مخالفان اعتقاد دارند که ایران با پیوستن به این کنوانسیون خودش را از پروژه‌های و دستاوردهای علمی جهان محروم می‌کند. زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم درباره این موضوع گفته که کشورهای دیگر می‌توانند با پیوستن ایران به برن از کشورمان برای استفاده از مسائل علمی اعلام جرم کنند.

کنوانسیون برن در شرایط فعلی خودتحریمی دیگری است؟

او تأکید کرد که در شرایط فعلی ایران و تحریم‌های همه‌جانبه آمریکا در موضوعات اقتصادی و علمی این کنوانسیون برای ایران مفید نیست. مخالفان اعلام کردند که کتاب‌های علمی ترجمه‌شده با پیوستن ایران به کنوانسیون برن قیمت چندبرابری پیدا می‌کند.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس: دولت خودش قانون 1348 در آن تراز ضعیف را عملی نکرده است و در مقابل قانونی پرحاشیه و محدوده‌کننده معرفی می‌کند.

البته برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از دولت انتقاد کرده‌اند که چرا قوانین داخلی را اجرا نمی‌کند. پژمانفر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: «دولت خودش قانون 1348 در آن تراز ضعیف را عملی نکرده است و در مقابل قانونی پرحاشیه و محدوده‌کننده معرفی می‌کند». سید محمدجواد ابطحی، نماینده دیگر مجلس شورای اسلامی هم در انتقادی از دولت گفته که برخی عجله دارند که با پیوستن ایران به کنوانسیون‌های مختلف ابراز فشار به دست دشمن بدهند.

از این رو بود که چندی پیش میشل كولمن، رئیس اتحادیه بین‌المللی ناشران در نشستی با حضور چند ناشر دانشگاهی ایران با اشاره به مسئله كپی رایت و نقض حقوق مالكیت مؤلفان و ناشران خارجی در این كشور از واژه «دزدی» برای ناشران استفاده كرده بود!

در همین زمینه حکمت‌نیا، معاون مالکیت فکری وزارت دادگستری با تأکید بر اینکه، در خصوص کنوانسیون برن برخی مسائل حاشیه‌ای و بدفهمی‌ها ایجاد شده است، گفت: «در کنوانسیون بین‌المللی برن به هیچ وجه بحث سیاسی وجود ندارد و پیوستن به آن برای کشورمان تعهدات سیاسی ایجاد نمی‌کند».

جالب‌تر درباره این کنوانسیون این است که در دولت دهم این موضوع بررسی شده است. در کارگروه‌های فرهنگی و علمی وزارت ارشاد این موضوع طرح شد. به‌ گفته‌ سید محمد حسینی، وزیر وقت ارشاد اسلامی، معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌ها و معاون سینمایی و مدیر کل حقوقی و امور مالکیت معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مأموریت یافتند که در جلسات متعددی در مقر سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) برگزار کنند.

 دغدغه اصلی در این مذاکرات، جلوگیری از آسیب‌های احتمالی الحاق به کنوانسیون‌های مذکور بوده است که نگرانی از «انسداد ابواب انتقال نتایج علوم و تحقیقات علمی و پژوهشی خارج از کشور به داخل»، از آن جمله است. این موضوع از سال 1390 در دستور کار دولت قرار گرفت و باید دید روند آن در مجلس شورای اسلامی به چه سمتی می‌رود.

انتهای پیام/4082/پ