گمانه‌زنی‌ها درباره گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای/ خروج از پروتکل الحاقی تا افزایش قدرت سانتریفیوژها

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری آنا، هجدهم اردیبهشت ماه سال جاری بود که شورای عالی امنیت ملی پس از دو ماه فرصت به اروپا برای عمل به تعهدات برجام با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می کند.

شورای عالی امنیت ملی در حالی به این تصمیم رسید که یک سال از خروج غیرقانونی آمریکا از توافق برجام و نقض مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد و اعمال تحریم‌های ثانویه آمریکایی علیه جمهوری اسلامی می‌گذشت و اروپا نیز هیچ اقدام مثبتی در زمینه تعهدات پس از خروج آمریکا انجام نداد.

جمهوری اسلامی ایران یک سال نهایت خویشتن‌داری را از خود نشان داد و به درخواست دیگر اعضای برجام فرصت قابل توجهی در اختیار آنان گذاشت تا تبعات خروج آمریکا از برجام را جبران کنند، اما با ناامید شدن از اروپا، دیگر خود را متعهد به رعایتِ محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخائر اورانیوم غنی شده و ذخائر آب سنگین ندید و  60 روز به اروپا مهلت داد تا تعهدات خود به‌ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را عملیاتی کند در غیر این صورت رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را متوقف می‌کند.

حسن روحانی هم با اشاره به کوتاهی کشورهای غربی در اجرای برجام اعلام کرد: تقویت ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین را در دستور کار قرار می‌دهد و تأکید کرد اگر اروپا نتواند تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا را جبران کند، ایران ساخت راکتور هسته‌ای را نیز از سر می‌گیرد و منطبق بر بند 36 برجام، برخی از تعهدات خود را کاهش می‌دهد.

ناتوانی اروپا در قبال آمریکا

ناتوانی اروپا در عمل به آن‌چه بدان متعهد شده بود سبب شد جمهوری اسلامی ایران برابر قانون اقداماتی را که پیش از این بارها انجامش را به اروپا گوشزد کرده بود را در قالب گام‌های اول و دوم کاهش تعهدات برجام صورت دهد و در نخستین برنامه خود از ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده 3/67 درصد عبور و اعلام کرد از 16 تیر 98 دیگر سقف غنی‌سازی اورانیوم را رعایت نمی‌کند.

طبق توافق‌نامه برنامه جامع  اقدام مشترک، جمهوری اسلامی ایران موظف بود تا 15 سال میزان ذخایر اورانیوم غنی شده خود را در 300 کیلو و ذخایر آب سنگین را به 130 تن محدود کند.

باز طراحی رآکتور تحقیقاتی و افزایش تولید آب‌سنگین اراک

در همین راستا بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم در بیست و پنجم خرداد در گزارشی از روند کاهش تعهدات برجام بازطراحی رآکتور تحقیقاتی و روند افزایش تولید آب‌سنگین در مجتمع اراک با هدف ورود به گام دوم کاهش تعهدات خبر داد.

سید عباس عراقچی هم پیش از این در برنامه گفتگوی ویژه خبری اعلام کرده بود که ایران دیگر قائل به محدودیت در غنی‌سازی اورانیوم نیست و اینکه ذخایر به چه مراحلی برسد دست خودمان است که بر اساس ظرفیت‌های فنی، نیازها و تعاملات دیپلماتیک تصمیم می‌گیریم که با چه سرعتی مواد و ذخایر خود را افزایش دهیم.

قاطعیت ایران در کاهش تعهدات برجام و لرزش اروپا

جمهوری اسلامی ایران که به اذعان کارشناسان و رئیس سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای توافق برجام متعهد و شکیبا بود، به طرف‌های اروپایی نشان داد که درصورتی‌که حقوق ملت ایران در برجام اعاده نشود، در کاهش گام‌به‌گام تعهدات برجام نیز مصمم خواهد بود.

قاطعیت و قدرت عمل ایران در کاهش تعهدات نگرانی اروپایی‌ها را دوچندان کرد تا جایی که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه مأمور شد تا به نیابت از همتایان اروپایی خود با حسن روحانی ارتباط بگیرد. او در تماس تلفنی خود با رئیس جمهور طرح تزریق 15 میلیارد دلار به مکانیسم اینستکس را به‌ازای بازگشت ایران به خطوط قرمز برجام پیشنهاد کرد و گفت که پنج میلیارد دلار از این مبلغ تعهد فرانسه است و مابقی آن  را دیگر اعضای توافق هسته‌ای می‌پردازند.

نماینده فرانسوی اروپائیان هم‌چنین در این گفتگوها از روحانی دعوت کرد تا در نشست سران «جی هفت» در فرانسه شرکت کند.

برخی منابع دعوت مکرون از رئیس جمهور را ابزاری برای روبه‌رو کردن روحانی با ترامپ عنوان کردند؛ دعوتی که به‌زعم آنان ممکن بود اختلافات ایران و آمریکا را حتی فراتر از توافق هسته‌ای حل و فصل کند.

شکست طرح 15 میلیارد دلاری مکرون

پاسخ رئیس جمهور ایران به طرف فرانسوی خود اما چیزی نبود که آنان انتظار داشتند. روحانی لغو تحریم‌های نفتی و بانکی ایران از سوی آمریکا و خرید نفت ایران از سوی اروپا را پیش شرط این دیدار قرار داد. این پیش‌شرط ضعف اروپا را بیش از پیش نمایان کرد تا جایی که مکرون به آمریکا سفر کرد تا از ترامپ اجازه عمل به چنین پیش‌شرطی را کسب کند!

تلاش امانوئل مکرون در مخالفت ترامپ با پیش شرط حسن روحانی راه به جایی نبرد، جمهوری اسلامی ایران طبق آن‌چه از پیش اعلام کرده بود در مهلت قانونی، اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجام را هم برداشت و در همین راستا دو ماه دیگر به اروپا مهلت داد تا به تعهدات بین‌المللی خود در قالب برجام عمل کند.

شکست فشار حداکثری

رهبر معظم انقلاب اسلامی هم دهم مهرماه سال جاری در دیدار با هزاران فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمودند: «آن‌ها برای وادار کردن رئیس جمهوری اسلامی ایران به ملاقات، به التماس هم افتادند و رفقای اروپایی را هم به کمک خواستند، اما نتوانستند و فشار حداکثری شکست خورد و بنده قاطعانه می‌گویم که تا آخر هم در این فشار حداکثری شکست خواهند خورد.»

ایشان تأکید کردند:«کاهش تعهدات هسته‌ای که مسئولیت آن بر عهده سازمان انرژی اتمی است، باید همان‌گونه که دولت اعلام کرده با جدیت کامل و دقیق و جامع ادامه یابد تا به نتیجه مطلوب برسد و قطعاً هم به نتیجه خواهد رسید.»

حذف محدودیت در حوزه تحقیق و توسعه دانش هسته‌ای

شکست پروژه بازگشت به عقب ایران که با محوریت فرانسه در اروپا پیگیری می‌شد، سبب شد رئیس جمهور در نشست هیئت وزیران بر تصمیم دولت برای اجرای گام سوم تأکید و پانزدهم شهریور فرمان برداشتن همه محدودیت‌ها در حوزه تحقیق و توسعه را صادر کند. با دستور روحانی سازمان انرژی اتمی موظف شد تا تحقیق و توسعه مرتبط با دانش هسته‌ای را گسترش دهد و روی انواع سانتریفیوژهای جدید کار کند.

رئیس قوه مجریه در نشست خبری 22 مهر در اعتراف به بدعهدی اروپایی‌ها گفت: این را قبول ندارم که سه کشور اروپایی از آمریکا پیروی کردند، اما قبول دارم که آن‌ها پای تعهدات برجامی خودشان نمانند و در مقابل این بدعهدی‌ها، سیاست ایران کاهش تعهدات برجامی است که از اردیبهشت سال ۹۸ قدم‌های خودش را برداشته است.

وی تأکید کرد: در گام سوم در زمینه تحقیق و توسعه زمان‌بندی‌های جدیدی داریم. الآن سانتریفیوژهای IR۴ و IR۶ راه‌اندازی شده‌اند و به‌زودی به سانتریفیوژهای IR۷ و IR۸ و IR۹ نیز گاز تزریق می‌شوند.

روحانی بیان کرد: در گام سوم تحول بسیار بزرگی را آغاز کردیم. اگر آن‌ها در این فرصت به تعهداتشان بازگردند ما نیز به تعهدات کامل خود بازخواهیم گشت، اگر آن‌ها همین مسیر را ادامه بدهند ما هم گام‌های بعدی را بر خواهیم داشت.

با پایان گام سوم کاهش تعهدات، جمهوری اسلامی ایران سه سقف برجام در حوزه «غنی‌سازی اورانیوم و آب‌سنگین»، «عبور از محدوده غنی‌سازی» و «تحقیق و توسعه» را از رسمیت انداخت.

کارشناسان «افزایش تعداد سانتریفیوژها» و یا «خروج از پروتکل الحاقی» را از گزینه‌های محتمل در گام چهارم عنوان می‌کنند.

آن‌گونه که استنباط می‌شود در مهلت تعیین‌شده دوماهه در گام سوم هم اروپا تلاشی برای اجرای تعهدات بین‌المللی خود نخواهد داشت و پانزدهم آبان موعد اجرای گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای خواهد بود.

بررسی نحوه برداشت گام چهارم

محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور در حاشیه جلسه هیئت دولت در پاسخ خبرنگاران گفته است، کمیته‌ای در حال بررسی نحوه برداشتن گام چهارم است و اگر مذاکرات و رفت‌وآمدها در مهلت تعیین شده دوماهه گام سوم، به نتیجه دلخواه ایران نرسد، قطعاً گام چهارم در زمان خودش برداشته می‌شود.

انتهای پیام/4034/پ