همه چوب‌هایی که لای چرخ شرکت‌های دانش‌بنیان است/ از رقابت‌های مسموم تا عهدشکنی‌ مسئولان

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-هانا حیدری؛ استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان نه‌تنها از چرخ‌دنده‌های اصلی چرخه اقتصادی، درآمدزایی، اشتغال‌زایی و تولید ثروت کشور هستند، بلکه از بازیگران اصلی زیست‌بوم فناوری به شمار می‌روند. بنابراین ایجاد سازوکارهای مناسب برای رشد و تعالی این شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها می‌تواند کمک شایانی به زیست‌‌بوم فناوری کشور کند.

در سال‌های اخیر بسیار از سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی به عرصه دانش‌بنیان پا گذاشته‌اند و قول‌ها و وعده‌هایی برای حمایت از شرکت‎های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها داده‌اند. با وجود اینکه که اقدامات مثبتی در این زیست‌بوم فناوری کشور اتفاق افتاد و به رشد و توسعه آن کمک کرد؛ اما مشکلات اقتصادی، سازوکارهای نادرست، بوروکراسی‌های اداری بی‌پایان و عدم درک صحیح صنعت  فضای این زیست‌بوم را تیره‌وتار کرده است.

در سال‌های اخیر بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها به دلیل مشکلات مالی و ناتوانی در جذب سرمایه از صحنه روزگار محو شده‌اند، در چرخه بی‌پایان بووروکراسی‌های اداری گیر افتاده‌اند، پاسوز سازوکارهای نادرست اداری شده‌اند یا به دام رقابت‌های مسموم با صنایع سنتی افتاده‌اند. برای مثال می‌توان به تنش‌های اسنپ و آژانس‌ها اشاره کرد. این‌ تنها گوشه‌ای از مشکلات زیست‌بوم فناوری کشور است. به همین بهانه به سراغ تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها رفتیم تا مشکلات آنها را از زبان خودشان بشنویم.

عدم پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان از سوی صنعت

مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان که در زمینه تولید فیلتر با استفاده از فناوری نانو فعالیت می‌کند در مصاحبه با خبرنگار آنا در خصوص مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان در زیست‌بوم علم و فناوری کشور بیان کرد: صنایع، شرکت‌های دانش‌بنیان را قبول ندارند و فکر می‌کنند که شرکت‌های پژوهشی هستند.

 با وجود اینکه برخی از شرکت‌های‌ دانش‌بنیان تجربه زیاد و مشتریان معروف دارند؛ اما وقتی دانش‌بنیان بودن آنها به میان می‌آید، صنایع فکر می‌کنند با شرکتی نوپا روبه‌رو هستند. از دیدگاه صنعتی شرکت دانش‌بنیان یعنی چند جوان دور هم جمع شده‌اند و یک شرکت زده‌اند. عدم اعتماد صنعت به شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این شرکت‎ها به شمار می‌رود.

فضای رقابتی مسموم دانش‌بنیان و صنعت

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به اینکه سم‌پاشی رقبا از دیگر مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان به شمار می‌رود، بیان کرد: برای مثال نمایشگاه فناوری نانو و نمایشگاه صنعت هم‌زمان با هم برگزار می‌شود و از آنجایی که حوزه فعالیت شرکت فناوری نانو است، در سال‌های نخست تنها در نمایشگاه فناوری نانو غرفه می‌گرفتیم.

وی افزود: اما بعد از مدتی متوجه شدیم که شرکت‌های سنتی تولید فیلتر در نمایشگاه صنعتی سعی در تخریب وجهه شرکت ما دارند و آن را یک شرکت پژوهشی معرفی می‌کنند. بنابراین در حال حاضر همزمان در دو نمایشگاه شرکت می‌کنیم که نه‌تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد بلکه فعالیت شرکت را دشوارتر و فشرده‌تر می‌کند.

اکثر شرکت‌های صنعتی فیلترهای معمولی تولید می‌کنند، در حالی که این شرکت دانش‌بنیان با استفاده از فناوری نانو فیلترهای باکیفیتی می‌سازد. بنابراین به نظر می‌رسد که برای شرکت‌های صنعتی رقابت با فناوری نانو ناخوشایند است. قیمت تمام‌شده محصولات این شرکت دانش‌بنیان به دلیل استفاده از فناوری نانو به نسبت محصولات معمولی بالاتر است و صنعت حاضر نیست برای افزایش راندمان و فناوری محصول، مبلغ اضافه‌ای را پرداخت کند. بنابراین شرکت دانش‌بنیان مجبور به کاهش قیمت محصولات فناورانه است تا قادر به رقابت با شرکت‌های صنعتی در مناقصه‌ها باشد.

نگاه مردم به دانش‌بنیان

محصولاتی که این شرکت دانش‌بنیان تولید می‌کند برای عموم مردم است. این ماسک‌های تنفسی برای استفاده‌های روزمره مردم و استفاده‌های صنعتی ساخته شده، بنابراین نگاه مردمی به این محصولات بسیار مهم است. عموم مردم محصولات نانو را به واسطه محصولاتی مانند جوراب نانو می‌شناسند و ممکن است که اعتماد به محصولات نانو برای آنها کمی دشوار باشد.

با این حال نگاه کلی صنعت به شرکت‌های دانش‌بنیان مناسب نیست و گمان می‌کنند که همه شرکت‌های دانش‌بنیان از دل دانشگاه بیرون آمده‌اند. برای حل این مشکلات نیز راهکارهایی وجود دارد مانند برگزاری نشست‌های صنعتی برای معرفی درست مفهوم دانش‌بنیان.

شرکت‌های دانش‌بنیان در گیرودار اداری

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به اینکه مشکلات نقدینگی، بوروکراسی‌های اداری و سازمانی برای همه شرکت‌ها چه صنعتی و چه دانش‌بنیان وجود دارد، افزود: مفهوم شرکت دانش‌بنیان برای اداره بیمه و مالیات تعریف نشده است. این در حالی است که بسیاری از سازمان‌ها دم از حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌زنند. به نظر می‌رسد این وعده‌ها در حد حرف باقی می‌ماند و هرگز به عمل تبدیل نمی‌شود.

شرکت‌های دانش‌بنیان از ادارات بیمه و مالیات نمی‌خواهند که چشم به روی تخلف‌های آنها ببندند بلکه می‌خواهند یک سری حمایت‌های مخصوص برای شرکت‌های دانش‌بنیان در این ادارات وجود داشته باشد. به طور کلی سازمان‌های دولتی هیچ تفاوتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان قائل نمی‌شوند. در بیشتر سازمان‌ها و نهادها بخشنامه‌ای برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان وجود ندارد. حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان نباید در حد شعار باشد.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان افزود: صندوق نوآوری و شکوفایی یک سری حمایت‌های خاص برای شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌دهد. برگزاری نمایشگاه‌های صنعتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان از جمله فعالیت‌های این صندوق است که در راستای تجاری‌سازی پیش می‌رود.

معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان چیست؟

معافیت مالیاتی نه به شرکت دانش‌بنیان بلکه به محصول دانش‌بنیان آن شرکت تعلق می‌گیرد. محصول دانش‌بنیان نیز باید ممیزی مالیاتی شود تا هزینه‌های فروش و ساخت آن حساب شود. بدین ترتیب مشخص می‌شود که معافیت مالیاتی به محصول تعلق می‌گیرد یا خیر.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در این خصوص توضیح داد: اگر هزینه‌های محصول دانش‌بنیان از حساب شخصی پرداخت شده باشد، این مقدار کنار گذاشته می‌شود که عملاً باعث می‌شود معافیت مالیاتی به محصول تعلق نگیرد. نمی‌توان گفت که تمام مشکلات از اداره مالیات و ممیزی است، عدم آگاهی از قوانین و ساختار در شرکت‌های دانش‌بنیان نیز باعث مشکل‌ می‌شود. ممکن است نواقصی در شرکت‌های دانش‌بنیان وجود داشته باشد اما این معافیت در نواقص گم می‌شود.

نهادهای دولتی و مجوزهای منحصربه‌فرد!

 رئیس گروه تحقیق و توسعه یک استارت‌آپ فعال در حوزه تولید محصولات منسوجات هوشمند در گفتگو با خبرنگار آنا گفت: هفت محصول داریم که همه آنها تأییدیه نانومقیاس دارند. یکی از مشکلات اخذ تأییدیه و مجوزهای بهداشتی است. کارهای اداری و حقوقی این مجوزها و تأییدیه‌ها بسیار زمان‌بر است. همچنین هر ارگانی به یک مجوز خاص نیاز دارد و مجوزهای گرفته‌شده برای سازمان‌های دیگر را قبول ندارند.

سال گذشته یکی از محصولات این استارت‌آپ به کویت صادر شد و تنها طی یک سال همه مجوزهای لازم را کسب کرد. این در حالی است که در کشور برای هر محصول باید تعداد زیادی مجوز گرفته شود که بوروکراسی‌های اداری و زمان‌بر بودن این روند، آن را دشوارتر و طولانی‌تر می‌کند.

سرمایه مایه حیات استارت‌آپ و دانش‌بنیان

وی با اشاره به این که سرمایه اولیه از مشکلات اساسی استارت‌آپ‌ها به شمار می‌رود، گفت: بازخورد مشتری از محصول برای بهبود آن بسیار مهم است. بنابراین نیاز است که محصول در اختیار مشتری قرار گیرد، حال فرض کنید که بخواهیم چهار سایز مختلف از یک محصول را در اختیار داروخانه‎های کشور قرار دهیم، یک استارت‌آپ یا یک شرکت دانش‌بنیان به هیچ عنوان قادر به تأمین این هزینه‌ها نخواهد بود.

رئیس گروه تحقیق و توسعه این استارت‌آپ بیان کرد: برای دریافت کمک مالی از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی اقدام کرده‌ایم اما تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است. معاون علم و فناوری ریاست جمهوری دو بار از محصولات و استارت‌آپ ما در نمایشگاه‌ها بازدید کرده و قول مساعدت داده اما این امر نیز نتیجه‌ای برای ما نداشته است.

استارت‌آپی در پیچ‌وخم دانش‌بنیان شدن

این استارت‌آپ که در پارک علم و فناوری زنجان مستقر است و هفت محصول فناورانه دارد، با این حال تاکنون موفق نشده به شرکت دانش‌بنیان تبدیل شود. رئیس گروه توسعه و تحقیق این استارت‌آپ با اشاره به این که مشکل اصلی آنها با سامانه دانش‌بنیان است، بیان کرد: در سال 96 یکی از محصولات را در این سامانه ثبت کردیم که به دلایلی رد شد. از آن زمان تاکنون سامانه دانش‌بنیان برای استارت‌آپ ما بسته شده و اجازه ثبت محصول جدید نمی‌دهد.

با وجود اینکه این استارت‌آپ محصولات دیگری دارد که می‌تواند عنوان دانش‌بنیان را کسب کند و این استارت‌آپ را به یک شرکت دانش‌بنیان تبدیل کند اما به دلیل بسته بودن سامانه قادر به انجام کاری نیست. اقدامات لازم برای باز شدن سامانه  دانش‌بنیان از سوی این استارت‌آپ صورت گرفته اما تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است. عدم توانایی در ثبت محصولات فناورانه جدید به مشکل استقرار این استارت‌آپ دامن می‌زند.

استارت‌آپ با ثبت محصولات فناورانه خود در سامانه دانش‌بنیان می‌توانند به شرکت دانش‌بنیان تبدیل شوند و از مزایای آن مانند معافیت مالیاتی و محل استقرار استفاده کنند. سازوکار سامانه دانش‌بنیان باید به شکلی باشد که بعد از مدت مشخصی از رد صلاحیت یک محصول، باز شده تا فرصتی برای ثبت محصولات جدید فراهم شود.

مشکلات حمل‌ونقل استارت‌آپ‌ها

مدیرعامل یک استارت‌آپ فعال در حوزه گل و گیاه در گفتگو با خبرنگار آنا بیان کرد:  یکی از مشکلات در حوزه کاری ما توزیع و پخش است. در برخی از کشورها کسب‎وکارهای ویژه‌ای برای ارسال کالا وجود دارد. این سرویس‌ها بسته به نوع تجارت شما شخصی‌سازی می‌شوند؛ برای مثال برای توزیع گل از ارسال سریع می‌شود تا به شکل تازه به دست مشتری برسد.

وی افزود: در ایران با وجود رشد بالای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه تجارت الکترونیک و نیاز مبرم به این نوع زیرساختارها، هنوز کسب‌وکارهای لجستیکی و سرویس‌های مشابه به بلوغ کافی نرسیده‌اند و نمی‌توانند کیفیت موردنظر را جلب کنند. کسب‌وکارهای لجستیکی فعلی توان ارائه سرویس‌های شخصی‌سازی شده به شرکت‌های را ندارند. 

مدیرعامل این استارت‌آپ بیان کرد: الوپیک یکی از کسب‌وکارهایی است که خدمات حمل‌ونقل ارائه می‌دهد اما در زمان‌هایی که ترافیک تجارت‌‌های مبتنی بر حمل‌ونقل به اوج می‌رسد، قادر به پوشش همه خواسته‌ها نیست. برای مثال شرکت ما در مناسبت‌هایی مانند روز مادر و شب یلدا حجم زیادی سفارش می‌گیرد و باید آنها را به دست مشتریان برساند. ترافیک پیک‌ها در چنین مناسبت‌هایی بسیار بالاست، بنابراین نمی‌توانند تضمینی در خصوص ارسال کالا در زمان دقیق به شرکت‌‌ها بدهند.

اعتماد؛ رکن اساسی خرید اینترنتی

وی افزود: گل محصولی است که بیشتر در قالب هدیه داده می‌شود بنابراین تجربه‌‌ مشتری از این اتفاق بسیار مهم است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم که سیستم ارسال خود را راه‌اندازی کنیم. بدین ترتیب اطمینان حاصل می‌شود که ارسال محصول مطابق با استانداردهای شرکت خودمان به دست مشتری می‌رسد.

خرید اینترنتی گوشی، لپ‌تاپ و وسایل الکترونیک بسیار آسان است. مشتری ویژگی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را جستجو می‌کند و با دیدن چند عکس ظاهر آن را نیز رؤیت می‌کند. آیا خرید اینترنتی گل، میوه و کالاهای این‌چنینی نیز به همین آسانی است؟ مشتری می‌تواند به عکس‌ها اعتماد کند؟ کالایی که در تصویر دیده می‌شود همانی است که به دستش می‌رسد؟ عدم اعتماد مشتری به خرید آنلاین این کالاها یکی از مشکلات کسب‌وکارهای اینترنتی است.

مدیرعامل این استارت‌آپ فعال در حوزه گل و گیاه در این خصوص بیان کرد: در کشور برنامه‌های طولانی مدتی در این مورد صورت نگرفته است. برخی از خرده‌فروشان اینترنتی فروش گل و میوه را سال‌ها پیش شروع کردند و با ارائه محصولاتی که هیچ شباهتی به تصاویر تبلیغاتی‌اش نداشته، اعتماد مشتریان را خدشه‌دار کرده‌اند. یکی از دغدغه‌های کسب‌وکارهایی مانند ما تأمین محصولاتی است که بیشترین شباهت را به تصاویر سایت داشته باشد.

حمایت از تولید دروغ محض است!

رئیس هیئت مدیره یک شرکت دانش‌بنیان که به دلیل مشکلات شدید مالی مجبور به تعدیل تمام نیروهایش شده، در گفتگو با خبرنگار آنا با اشاره به جبر اقتصادی که زیست‌بوم دانش‌بنیان را فراگرفته، بیان کرد: دولت در پرداخت هزینه‌ها دیرکرد زیادی دارد. این امر اجازه ادامه فعالیت به شرکت‌های دانش‌بنیان را نمی‌دهد. آن زمان مواد اولیه را با دلار 3 هزار و 500 تومان خریدیم، وقتی دولت این هزینه‌ها را پرداخت کند، قیمت دلار چقدر خواهد بود؟ برای تولید مجدد به مواد اولیه نیاز است و این مواد اولیه را باید به نرخ جدید دلار خرید.

این در حالی است که براساس قرارداد این شرکت، دولت موظف به پرداخت هزینه‌ها طی 100 روز است اما از آنجایی که زور یک شرکت دانش‌بنیان به دولت نمی‌رسد، روزها از مهلت پرداخت گذاشته و همچنان خبری از پول نیست.

وی افزود: هیچ حمایت از تولید داخلی نمی‌شود. در ابتدای کار شرکت 30 نفر مشغول به فعالیت بودند اما در حال حاضر دو نفر در شرکت باقی مانده‌اند. مشکلات زیادی نیز با بانک مرکزی داریم. به این بانک 16 هزار یورو تعهد ارزی داریم و از سوی دیگر این بانک 32 هزار دلار به ما بدهکار است؛ اما ممنوع‌الخروج شده‌ایم. این کارها باعث می‌شود که دیگر کسی سراغ کار دانش‌بنیان با دولت نرود.

 به گفته وی، برای حل این مشکل بارها به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مراجعه شده که در نهایت نامه‌ای به بانک مرکزی زده‌اند تا درخواست شرکت بررسی شود.

وعده‌های توخالی وزیر نفت

رئیس هیئت مدیره این شرکت دانش‌بنیان که در حوزه نفت قطعات های‌تک تولید می‌کند، اضافه کرد: شرکت برنده مناقصه ساخت اقلام ده‌گانه وزارت نفت شد که دروغی بیش نبود. وزیر نفت از سال 94 تعیین تکلیفی در این مورد نکرده و دستوری درباره ادامه یا فسخ آن صادر نشده است. تمدید ضمانتنامه آن هم هر سال 24 میلیون هزینه دارد.

وی افزود: بهمن ماه سال گذشته، شهرداری برای پلمب کل ساختمان به دفتر شرکت آمد. مشتری خارجی را از دفتر بیرون کردند و در دفتر را پلمب کردند. مشتری نیز که اعتمادش کاملاً از بین رفته بود، از همکاری منصرف شد. این دفتر را نه از شخص بلکه از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خریداری کرده بودیم. جریاناتی در کشور وجود دارد تا شرکت‌های دانش‌بنیان را به خاک سیاه بنشانند.

انتهای پیام/4021/پ