انتقاد یک شاعر از نحوه نامگذاری روز شعر و ادب/ شهریار در میان 10 غزل‌سرای برتر صد‌سال اخیر هم نیست

علیرضا طبایی، شاعر و غزل‌سرای پیشکسوت در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا درباره جایگاه ادبی زنده‌یاد شهریار گفت: «همانطور که می‌دانیم شهریار بیشتر در غزل شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است اما از این حیث، غزلیات این شاعر فقید در مجموع حتی قابل مقایسه با غزلیات غزل‌سرایان موفق معاصر نیست؛ آنچنانکه حتی در میان 10 غزل‌سرای موفق صد‌سال اخیر نیز جایگاهی ندارد.»

وی شعر شهریار را فاقد درخشش‌های ادبی خاص و خیره‌کننده خواند گفت: «از میان غزل‌سرایان معاصر، (یا حتی در بازه‌ زمانی دورتر و از دوره شاعر سرشناسی مانند حزین لاهیجی به بعد) بسیاری از غزل‌سرایان در رده بالاتری از شهریار قرار می‌گیرند؛ از گذشتگان شاعرانی همچون رهی معیری، یا ابوالحسن ورزی و از متاخران سیمین بهبهانی، حسین منزوی،‌ محمدعلی بهمنی و حتی هوشنگ ابتهاج.»

این شاعر ادامه داد: «حتی بسیاری از شاعران که آن‌ها را به غزل‌سرایی نمی‌شناسیم، در غزل بهتر از شهریار بوده‌اند. مثل نادر نادرپور که اگرچه تعداد غزل‌هایش کم است، اما خیلی موفق‌تر و درخشان‌تر از غزلیات شهریار هستند، حتی شفیعی کدکنی که غزل‌های موفق و درخشانی در کارنامه دارد.»

طبایی در تشریح ویژگی‌های غزل شهریار، گفت: «آثار شهریار به لحاظ اجتماعی بسیار منفعل هستند؛ آنچنانکه می‌شود گفت شهریار چندان دغدغه مردم و جامعه را نداشته است. او هم مانند شاعران و نویسندگان دوره رمانتیسیسم، گرفتار اندوه است؛ اما اندوه شهریار، اندوهی شخصی است و به جامعه تسری پیدا نمی‌کند. به طوری که درد و اندوه شهریار برای مخاطب شعرش قابل هم‌ذات پنداری نیست.»

وی افزود: «تنها مزیت غزلیات شهریار در دوره سرایش، آن بود که تا حدودی در بخشی از غزل‌هایش از کلیشه‌های متداول در غزل فاصله گرفته؛‌ چراکه غزل معاصر هنوز ویژگی‌های خود را نمایان نکرده بود. اما از همین منظر نیز نوآوری‌های خرد شهریار را نمی‌توان با نوآوری‌های چشمگیر بزرگان غزل معاصر قیاس کرد.»

شاعر مجموعه «تندر اما ناگهانی‌تر» خاطر نشان کرد: «بد نیست همین‌جا یادی هم از دکتر حمیدی شیرازی بکنیم؛ با غزلیات زیبا و تاثیرگذارش؛‌ مثل غزل «مرگ قو» با این مطلع که «شنیدم که چون قوی زیبا بمیرد/ فریبنده زاد و فریبا بمیرد» یا غزل دیگرش با این مطلع که «آمد خزان و بر رخ گل رنگ و بو نماند/ وز گل به جز حکایت سنگ و سبو نماند».»

وی در پاسخ به این سوال که نظرش درباره تعیین روز شعر و ادب فارسی به نام زنده‌یاد شهریار چیست، اظهار داشت: «من همچنان بر این باورم که انتخاب ایشان، بیشتر تابع عواملی است که ربطی به جنبه‌های ادبی در شعرش ندارد. حال آنکه ما شاعرانی داریم که شهریار به گرد پای آنان نیز نرسیده است؛ مثل مولوی،‌خیام، سعدی، عطار، نظامی و... که می‌شد سالروز تولد‌شان را روز شعر قرار داد.»

طبایی ادامه داد: «همچنین اگر قرار بود این مناسبت به نام یکی از شاعران معاصر رقم بخورد، شاعرانی به مراتب برجسته‌تر در صد سال اخیر داشتیم که لیاقت این عنوان را داشتند؛ بزرگانی مثل اخوان ثالث، و نیما به علاوه بزرگان غزل که اشارتی به نام آن‌ها داشتم.»

وی افزود: «گاهی رویکردهای سیاسی هستند که در تصمیماتی از این دست دخیل می‌شوند؛ آنچنانکه فکر می‌کنم در انتخاب شهریار برای روز شعر هم چنین عواملی دست‌اندرکار بوده‌اند. شاید هم عمده‌ترین دلیل بر این اتفاق، سرایش شعر «علی ای همای رحمت» توسط شهریار باشد.»

شاعر مجموعه‌ «مادرم ایران» درباره وجوه ادبی این شعر توضیح داد: «به نظر من اگر مضمون این شعر معطوف مقام مقدس حضرت علی(ع) نبود، هرگز تا این حد مورد توجه قرار نمی‌گرفت، چراکه این شعر به لحاظ ادبی، حایز ویژگی‌های برجسته‌ای نیست. حتی خود شهریار به لحاظ وجوه ادبی، شعرهای به مراتب بهتری از این شعر دارد.»

وی گفت: «متاسفانه گاهی برخی از عوامل با نگاه و اهداف نامرتبط، دست به اسطوره سازی می‌زنند و شرایطی را ایجاد می‌کنند که جرات نزدیک شدن، نقد کردن و حتی تشکیک در مورد آن‌ها وجود نداشته باشد. این مساله باعث شده اگر کسی بخواهد به شعر شهریار انتقاد کند، بلادرنگ تحت الشعاع فضایی قرار بگیرد که به واسطه شعر «علی ای همای رحمت» برای او ایجاد شده است.»

این شاعر پیشکسوت خاطر نشان کرد: «البته شهریار و فعالیت ادبی و کارنامه شعری‌اش قابل احترام است، اما در ارزش‌گذاری‌ شعر او،‌ نباید فاکتورهای مهمی همچون نوآوری و زبان را نادیده بگیریم و صرفا با اتکا به مسائلی غیر ادبی، درباره شعر این شاعر ابراز نظر کنیم.»

وی یادآور شد: «جالب است که در این میان، هواداران و مدافعان شهریار، تنها به وجهه‌ غزل‌سرایی او اتکا دارند؛ در حالی که به نظر من دو منظومه «مرغ بهشتی» و «هذیان دل» از شهریار،‌ به مراتب از غزل‌هایش پرطپش‌تر و زنده‌تر است. هرچند این وجوه نیز تفاوت چندانی در قیاس جایگاه شعری شهریار در مقابل شاعران برجسته معاصر ایجاد نمی‌کند.»