گام اول در رسیدن به مرجعیت علمی جهان انتشار آزاد متون علمی است

محمد مهدی‌نژاد ‌نوری در گفتگو با خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، در رابطه با انتشار آزاد اطلاعات گفت: ممکن است برخی چنین ایده‌ای را مطرح کنند که با انتشار آزاد اطلاعات افراد خارجی هم به پایان‌نامه‌ها دسترسی پیدا می‌کنند، اما باید بدانیم که انتشار آزاد اطلاعات در صورت دسترسی افراد مختلف در جهان نه‌تنها اشکالی ندارد بلکه باعث افزایش «سایتیشن» (Citation) یا شاخص استنادی خواهد شد. درواقع هرچقدر افراد در سراسر جهان به مطالب متون علمی، مقالات و پایان‌نامه‌های ما استناد کنند و ارجاع بدهند، به همان اندازه میزان «سایتیشن» یا شاخص استنادی متون علمی در کشور ما افزایش می‌یابد.

معاون علمی آستان قدس رضوی درباره اهمیت «سایتیشن» یا استناد به متون علمی فارسی خاطرنشان کرد: درواقع «سایتیشن» کاربرد جهانی دارد و بیشتر برای رتبه‌بندی و ارزیابی مجلات و ژورنال‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و افرادی که در جهان به پایان‌نامه، مقالات و یا متون علمی ما رجوع کرده‌اند و نیز مدت‌زمان مورد ارجاع واقع‌شدن و همچنین شاخص h-index مناسب را به‌راحتی نشان می‌دهد.

معاون اسبق پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری افزود: اگر می‌خواهیم به مرجعیت علمی برسیم و ‌افراد مختلف در جهان مجبور شوند به متون فارسی رجوع کنند و زبان فارسی را تا حدودی بیاموزند، در اولین گام باید اقدام به انتشار آزاد متون علمی در جهت افزایش سایتیشن یا استناد به مقالات و پایان‌نامه‌های خود را اجرا کنیم.

وی تصریح کرد: انتشار آزاد متون علمی اولین و از مهم‌ترین گام‌های افزایش ارجاع و استناد به متون علمی کشور است. مسلماً دانشجویان در متون علمی خود (خصوصاً در نوشتن مقالات برای مجلات خارجی) به شاخص‌هایی مثل رفرنس‌دهی معتبر بیشتر، خوداستنادی، ارسال متن علمی به مجلات دارای ضریب تأثیر بالاتر و مجلات Open Access و نیز انتشار آزاد توسط در شبکه‌های اجتماعی مانند Google Scholar و ResearchGate برای افزایش شاخص استنادی یا Citation Index توجه می‌کنند.

مهدی‌نژاد تأکید کرد: حدود 1 میلیون دانشجو از تعداد 3 میلیون و 600 هزار نفر از دانشجویان کشور در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در حال تحصیل هستند که دانشجویان دکتری تماماً و دانشجویان ارشد اکثراً باید پایان‌نامه بنویسند. در هر صورت بحث تقلب در برخی دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد و یا پایان‌نامه‌نویسی توسط برخی افراد و در بعضی مکان‌ها اتفاق می‌افتد. انتشار آزاد باعث تشدید مسئله تقلب نمی‌شود زیرا نرم‌افزارهایی جهت جلوگیری از تقلب علمی پیش‌بینی شده است که شباهت‌ها را به‌راحتی پیدا می‌کند، لذا باید در جهت ارتقای هر چه بیشتر این نرم‌افزارها تلاش شود.

استاد دانشگاه صنعتی مالک اشتر بیان کرد: اساتید راهنما و مشاور پایان‌نامه تعهد دارند که در رابطه با صحت نتایج، اصالت و تازگی موضوع پایان‌نامه تحقیق و بررسی کنند، گاهی کم‌کاری از اساتید و دانشگاه‌هاست و نباید ارگان‌های دیگر را مقصر بدانیم. در برخی دانشگاه‌ها و واحدهای دانشگاهی، بدون داشتن اساتید معتبر به‌صورت توده‌ای دانشجو می‌گیرند و برخی اساتید بدون داشتن زمینه مناسب راهنمایی برخی پایان‌نامه‌ها را بر عهده می‌گیرند. وقتی در برخی دانشگاه‌ها، یک استاد مسئولیت راهنمایی حدود 10 پایان‌نامه و یا بیشتر (خصوصاً در حوزه علوم انسانی) را بر عهده می‌گیرد، وقت بررسی و صرف وقت بر روی همه پایان‌نامه‌ها را نخواهند داشت که مسلماً کیفیت این پایان‌نامه‌ها پایین می‌آید. البته دانشگاه‌های بزرگ مثل دانشگاه تهران، صنعتی شریف و خواجه نصیر و سایر دانشگاه‌های تراز اول کمتر با مسائلی همچون تقلب پایان‌نامه مواجه‌اند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا با انتشار آزاد اطلاعات دانشگاه‌های مختلف توسط یک ارگان مثل ایرانداک، حق مالکیت معنوی دانشگاه‌ها رعایت می‌شود، گفت: فضای مجازی و بستر اینترنت، فضایی به‌هم‌پیوسته است و جستجو در این فضا و همانندجویی در آن بسیار ساده است. به‌طور مثال با یک جستجوی ساده در موضوعی خاص ده‌ها و یا صدها هزار سند نمایش داده می‌شود، یعنی تعداد اسنادی که اگر تمام عمر برای آن وقت می‌گذاشتیم شاید عمرمان در یافتن همه این منابع کفاف نمی‌داد؛ اما در فضای مجازی با اِعمال برخی پالایه‌ها به‌راحتی و در سریع‌ترین زمان ممکن به اطلاعات مورد نظر خود دست می‌یابیم.

معاون علمی آستان قدس رضوی در پایان تصریح کرد: حدود 2500 واحد دانشگاهی در کشور وجود دارد که دسترسی به اطلاعات تک‌تک این واحدهای دانشگاهی کار بسیار دشواری است و معمولاً تابه‌حال دانشگاه‌ها از موضوعات پایان‌نامه‌های هم اطلاعی نداشتند. لذا برای یکپارچه‌سازی اطلاعات تمام این واحدهای دانشگاهی نیاز به اقدام ارگانی مثل پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) بود و ایرانداک با انتشار آزاد 400 هزار پایان‌نامه، این متون باارزش را از کنج کتاب‌خانه‌ها بیرون آورد و جلوی تقلب‌های علمی را گرفت.

انتهای پیام/4107/4126/پ