پایان‌نامه‌ها مسائل خرد و کلان کشور را دربر نمی‌گیرند

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، برای بررسی بیشتر این مشکلات مربوط به پایان‌نامه‌ها پای حرف‌های دکتر اکبر نصراللهی رئیس جدید دانشگاه علوم ارتباطات و مطالعات رسانه در دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز نشسته‌ایم.

*در خصوص مصائب و مشکلاتی که این روز‌ها گریبان‌گیر پایان‌نامه‌ها و دانشجویان پایان‌نامه‌‌ نویس شده است کمی برایمان بگویید.

در کارشناسی ارشد و دکتری هر دانشجو برای گرفتن مدرک خود ملزم به ارائه یک پایان‌نامه است. اما بدیهی است  نگارش و دفاع پایان‌نامه، کار تشریفاتی نیست، بلکه باید مبتنی بر روش‌های علمی و ترجیحا با توجه به مشکلات کشور، باید  کاربردی و مسئله محور باشد. به این مفهوم که نتایج  آن بتواند با توصیف دقیقی از وضعیت بخش‌های مختلف کشور، راه حل آنی برای مشکلات سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و... ارائه دهد.  متاسفانه اکنون چنین نیست و موضوعات اغلب  پایان‌نامه‌ها  غیرضرورو تکراری هستند و  برای کشور دارای اولویت نیستند.

هر ترم ده‌ها هزار پایان‌نامه از دانشگاه‌های سراسر کشور نوشته می‌شود اما اغلب آن‌ها به شکل کاملا تشریفاتی دفاع و پس از آن در کتابخانه‌های دانشگاه‌ها حبس و یا در آرشیو منزل دانشجو بایگانی می‌شوند و هیچ استفاده ای از آن نمی شود.

به طور کلی مشکلات پایان‌نامه  در انتخاب نادرست موضوع به لحاظ ارزش علمی و اجتماعی، ارتباط نداشتن اغلب آن‌ها با چالش‌ها، مشکلات و بحران‌ها و انطباق نداشتن آن‌ها با چشم انداز کشور، نظارت و راهنمایی ناکافی استادان راهنما و مشاور و انگیزه پایین اغلب دانشجویان  به علم‌آموزی و گرایش به مدرک‌گرایی  است. علاوه براین به نظر می‌‌رسد  دروسی مهم و مرتبط با پایان‌نامه مثل نظریه‌ها و روش تحقیق و آمار به شکلی تدریس نمی‌شود که به افزایش مهارت دانشجویان و تقویت انگیزه آن‌ها منجر شود و مطالب نظری بر مباحث  و تکالیف کاربردی غلبه دارد.

*به نظر شما چه عواملی موجب می‌شوند آمار پایان‌نامه‌های کپی پیستی بالا رود؟

در مطلب قبلی اشاره شد ؛ حضور بی‌انگیزه در کلاس‌های درس، تسلط نداشتن بر روش‌های تحقیق و پژوهش و دروس مرتبط با آن و غلبه مطالب نظری و غیرکاربردی درتدریس برخی استادان  علت رواج پدیده خرید پایان‌نامه و بازارگرمی برای کاسبان علم است. اگر دانشجویان بر روش تحقیق و نگارش پایان‌نامه مسلط باشند، استادان در دروس مرتبط با پژوهش، مهارت محور باشند  و دانشجویان هم در کلاس‌‌ها و مباحث روش تحقیق، آمار، کاربرد نرم‌افزار و نظریه‌ها، حضور فعال و مؤثر داشته باشند، نه به کپی پیست نیاز پیدا خواهند کرد و نه  به مراجعه به کاسبان علم برای نوشتن مطالبی به اسم پایان‌نامه نیاز است.

*پایان‌نامه‌ها چگونه می‌‌تواند برای کشور کاربردی و قابل استفاده باشد؟ و الان آسیب‌ها را در این بخش  چه می‌‌دانید؟

مستحضر هستید در هر ترم ده‌ها هزار پایان‌نامه در هر ترم در دانشگاه‌های مختلف کشور دفاع می‌‌شوند که انتخاب درست موضوع و نگارش علمی آن‌ها  می‌‌تواند فهم دقیق و صحیح از مسائل و بحران‌های کشور ارائه و به رفع آن کمک کند. همچنین خالقان این پایان‌نامه‌ها به کمک استادان می‌‌توانند با تبیین علمی و پیش‌بینی موضوعات راهبردی کشور به  رشد و توسعه کشور کمک کنند.  اگر دانشجویان با کمک اساتید مشاور و راهنمای خود موضوعی را برای پایان‌نامه انتخاب کنند که مسئله مهم و روز کشور باشد  و یا  با چالش‌ها و برنامه‌های بخش‌ها، نهاد‌ها و سازمان‌هایی را  که در آنجا کار می‌‌کنند، مرتبط باشد و یا سفارش و نیاز وزارت‌خانه‌ها و مؤسسات باشد، و به صورت علمی آن را بنویسند؛ آن وقت می‌شود انتظار داشت که نتایج این پایان‌نامه برای کشور مفید باشد  و گره از کار وزارت خانه‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌ها باز ‌کند. اما متأسفانه شاهد هستیم از اغلب  موضوعی انتخاب می‌شود که مسئله و دغدغه کشور نیست.

بعضی از دانشجویان موضوعات خوبی را انتخاب می‌‌کنند اما روش اجرا و نوشتن فصول مختلف پایان‌نامه مشکل جدی روشی دارند. یعنی پایان‌نامه‌ها به گونه‌ای نوشته می‌شوند که در ظاهر از فصل‌بندی منظمی برخوردارند، اما در صورت‌بندی طرح مسئله، سؤال، اهداف، اهمیت و ضرورت، فرضیات، چارچوب نظری، جامعه آماری، نمونه، اعتبارو  روایی، نتایج و جمع‌بندی و نتایج اشکال جدید دیده می‌‌شود و  با روش‌های علمی انطباق ندارند بنابراین نتایج آن قابل استفاده و اتکا نیستند و نمی تواند برای سازمان‌ها، مؤسسات و کشور قابل استفاده باشد.

*خیلی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی این روزها از عدم همکاری استاد مشاور و یا راهنمای خود می‌‌نالند و معتقدند هیچ کمکی در پروسه پایان‌نامه نویسی از سوی آن‌ها شامل حالشان نمی‌شود. علت چیست؟

تا حدودی درست می‌‌گویند اما این موضوع هم به  دانشجو و حضور غیرمؤثر او در کلاس‌های مرتبط با نگارش پایان‌نامه و انتخاب نادرست استاد مشاور و راهنما  و هم به حجم  بالای کار استادان به دلیل کثرت  دانشجویان و دغدغه معیشت استادان برمی‌گردد ؛  بعضاً اساتیدی برای راهنما و مشاور انتخاب می‌شوند که متناسب با موضوع پایان‌نامه  و تخصصی که دارند، نیستند. در پایان‌نامه با دو موضوع محتوا و روش سروکار داریم. دانشجویان و دانشگاه‌ها باید توجه داشته باشند تیم تحقیقاتی  یعنی راهنما و مشاور به گونه‌ای انتخاب شوند که یک استاد مسلط به محتوا و دیگری مسلط بر روش تحقیق باشد؛ در غیراین صورت کار پایان‌نامه بخوبی پیش نخواهد رفت. البته حق دانشجو است که استاد مشاور و راهنما را خودش انتخاب کند، اما در بسیاری از موارد این انتخاب‌ها با دقت و آگاهی از نوع تخصص اساتید و میزان تسلط آن‌ها بر موضوع مورد نظر صورت نمی‌پذیرد.

*بعضی اساتید فقط روز دفاع می‌آیند

متأسفانه از سال‌های اخیر رویه‌ای تسری پیدا کرده است که برخی از اساتید فقط اسمشان تحت عنوان استاد مشاور یا راهنما بر روی پایان‌نامه دانشجویان درج می‌شود. ممکن است فقط در ابتدای کار و در قسمت نوشتن پروپوزال  به دانشجو مشاوره بدهند  اما  تا روز دفاع، دیگر این همکاری قطع و یا به حداقل کاهش می‌‌یابد. این مشکل هم به انتخاب دانشجو برمی‌گردد، هم به مشکلات اداری که در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی وجود دارد. همچنین به دغدغه‌های متعدد معیشتی که اساتید ما دارند.

*چرا بعضی اساتید در روند پایان‌نامه کم‌کاری می‌کنند؟

تعداد بالای دانشجویان در دو مقطع ارشد و دکتری و  مشکلات اقتصادی استادان،   این روزها بهانه‌ای  برای سلب مسئولیت و همکاری حداقلی برخی استادان با دانشجویان در روند پایان‌نامه نویسی شده است؛ معتقدم هیچ عذری از جمله تعداد زیاد پایان‌نامه، میزان کم پرداختی نمی‌تواند کم‌کاری  در موضوعات علمی را توجیه کند. خیلی از استادان هم با همین شرایط از ابتدا تا  تا پایان کار پا به پای دانشجو مسئولانه و متعهدانه و  با دغدغه با دانشجو  همکاری می‌کنند.

 اشکال مهم به خود دانشجویان و احتمالا کیفیت تدریس دروس بر می‌‌گردد که پیش از این اشاره کردم؛به‌طور کلی دانشجویان در دانشگاه‌ها و رشته‌های مختلف در مقطع کارشناسی ارشد، حدود 10 واحد روش تحقیق و کاربرد آمار و نرم‌افزار در پژوه‌ها پاس می‌‌کنند که این میزان برای دانشجویان کارشناسی ارشد با رشته کارشناسی غیرمرتبط با اضافه کردن دروس جبرانی، بیش از این هم  است. در مقطع دکتری هم  حدود یک سوم دروس به مباحث روش و آمار اختصاص دارد اما باوجود این برخی از دانشجویان موقع نگارش پایان‌نامه به مشکل مواجهه می‌‌شوند و برای نوشتن آن از دلالان و افراد غیرمسئول کمک می‌‌گیرند.

طرح یک سؤال...

رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی  تهران مرکز پس از اشاره به واحد‌های درسی مربوط به پایان‌نامه نویسی با طرح این سؤال گفت: حال با این اطلاعات، سؤالی که پیش می‌آید این است که چرا یک دانشجو با وجود گذراندن این همه واحد درسی در خصوص چگونگی نگارش یک پایان‌نامه، مسیر کار را بلد نیست و وابسته حداکثری به استاد است؛ تا جایی که اگر خلاء در این زمینه احساس کند سریعاً کار را به بیرون می‌سپارد و حاضر است هزینه گزافی هم بپردازد.

دکتر نصراللهی در پاسخ به این سؤال می‌‌گوید : یا اساتید این درس‌ها را خوب نمی‌دهند و مباحث نظری و غیرکاربردی در کلاس‌های مرتبط با پژوهش و تحقیق  غلبه دارد  و یا دانشجویان در کلاس‌های درس مرتبط با پایان‌نامه  حضور غیرمؤثر دارند و  این دروس را آنطور که باید سر کلاس فرا نمی‌گیرند، سپس یک نمره حداقلی برای پاس شدن دریافت می‌کنند و سر آخر در پروسه پایان‌نامه گیر می‌افتند.

منبع: دانشجو

انتهای پیام/4028