اداره آمار، آمار مهاجرت را نمی‌دهد

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، سورنا ستاری در نشست تخصصی آسیب‌شناسی مهاجرت و بازگشت ایرانیان مستعد و تحصیل‌کرده گفت: «در این خصوص موضوع‌های مهمی وجود دارد که فکر می‌کنم باید به آنها پرداخته شود؛ یکی از آنها بحث اهمیت دادن به نیروی انسانی کشور است. قاعدتا نمی‌توانیم از یک اقتصاد نفتی انتظار داشته باشیم که وقتی بحث انتخاب بین نیروی انسانی و یک بشکه نفت می‌شود؛ بشکه نفت را انتخاب نکند».

رئیس بنیاد نخبنگان گفت: «با پیدا شدن یک معدن گچ، استاندار یک استان جشن می‌گیرد اما با برگشتن دو نفر از جوانانش به شهر اینقدر خوشحال نمی‌شود. اقتصاد نفتی پایه تمام کشورهای نفتی است برای همین بحث اقتصاد منابع را مطرح می‌کنیم. وقتی پایه نیروی انسانی اقتصاد نباشد، وقتی آموزش به اقتصاد متصل نباشد، وقتی پژوهش به اقتصاد منتقل نشود، در واقع به نیروی انسانی اهمیت داده نمی‌شود. بنابراین اول از همه باید باید زیست بومی ساخته شود».

وی افزود: «طی سه چهار سال گذشته با بحث شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها سعی کردیم تغییری در روند اقتصاد ایجاد کنیم و به موفقیت‌هایی هم دست یافتیم. تاکنون سه هزار و 500 شرکت و صدها استارتاپ تاسیس شده است. اما مهم‌ترین دستاورد ما تغیر نگرش جامعه نسبت به نیروی انسانی بوده است. جامعه کم کم نسبت به نیروی انسانی خود حساس می‌شود. روش‌های آموزش ما باید تغییر کند؛ روش‌های پژوهش ما در دانشگاه‌ها باید تغییر کند؛ جهت‌گیری‎های دانشگاه‌ها باید تغییر کند تا اتفاقی بیفتد و کل جامعه به نیروی انسانی اهمیت بدهند».

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری با تاکید بر این که باید به جای سیاست‌های اعزام روی سیاست‌های بازگشت و ماندگاری نخبگان تمرکز شود، گفت: «با اجرایی کردن این سیاست‌ها به صورت پایلوت در چند سال اخیر توانسته‌ایم بیش از دو هزار نفر را به کشور بازگردانیم».

معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری گفت: «در این میان برخی از افراد از فرصت‌ها سواستفاده می‌کنند و با اسم کار ژورنالیسیتی کارشکنی می‌کنند، کارهای سیاسی می‌کنند، در فضای مجازی با نیروهای انسانی بازی می‌کنند، آمارهای عجیب و غریب منتشر می‌کنند. این افراد نه تنها تخصصی در این حوزه ندارند بلکه برای دلایل سیاسی این کارها را انجام می‌دهند. افرادی هم در دولت و مجلس برای کشمکش‌های سیاسی خود با این موضوعات بازی می‌کنند».

وی ادامه داد: «بعضی از معاون‌های دانشگاهی آمارهای غلط منتشر می‌کنند و می‌گویند در سال 2009 صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده است که ایران بالاترین میزان مهاجرت را دارد، هر سال 180 هزار مورد خروج دانشجو دارد. در حالی که صندوق بین‌المللی پول آمار مهاجرت منتشر نمی‌کند. این آمار هر سال توسط سازمان ملل منتشر می‌شود».

ستاری گفت: «اگر همین الان فرار مغزها را در گوگل سرچ کنید جزو موارد اول همین خبرهای نادرست می‌آید. بنابراین واقعی‌سازی آمار اهمیت زیادی دارد. اداره آمار، آمار جمعیت را می‌دهد اما متاسفانه آمار مهاجرت را نمی‌دهد؛ این بحثی است که با اداره آمار شروع کرده‌ایم تا چاره‌ای برای آن بیندیشیم چراکه آمار مهاجرت جزو آمار اصلی هر کشور است. البته می‌توان این آمارها را به صورت بین‌المللی و از کشورهایی که دانشجویان به آنجا مهاجرت می‌کنند، به دست آورد».

وی افزود: «به طور کلی جزو کشورهای مهاجرفرست نیستیم. برای مثال در ابتدای انقلاب ایران 100 هزار دانشجو در خارج و 100 هزار دانشجو در داخل کشور داشت؛ یعنی حدود 30 درصد از دانشجویان ما خارج کشور بودند؛ در آن زمان ایران بزرگ‌ترین کلونی دانشجویی در آمریکا را داشت؛ جایگاهی که در حال حاضر در دست چین است؛ این کشور 350 هزار دانشجو در آمریکا دارد. ایران در دنیا به دانشجوهای مهندسی و علوم پایه خود معروف است و تعداد دانشجویان ما در حال حاضر بین 48 تا 49 هزار دانشجو است درحالی که بیش از چهار میلیون خورده‌ای دانشجو در داخل کشور داریم».

ستاری ادامه داد: «نسبت دانشجوهای داخل به خارج در ایران نزدیک به دو درصد است در حالی که این نرخ در کشورهای همسایه 30 درصد است».

رئیس بنیاد ملی نخبگان گفت: «عربستان پنج برابر ما در آمریکا دانشجو دارد، کره جنوبی هفت برابر ایران دانشجو در خارج کشور دارد؛ چطور این‌ها فرار مغزها نیست اما برای ما فرار مغزهاست؟ مگر بد است که دانشجوها برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند؟ بدون اعزام دانشجو به خارج از کشور نمی‌توان انتظار پیشرفت داشت، نمی‌توان انتظار توسعه علمی و فناوری و اقتصادی داشت».

وی با اشاره به این که اکثر دانشجوهایی که از خارج برمی‌گردند در استارتاپ‌ها جذب می‌شوند، افزود: «چگونه می‌توان دانشجویان که حقوق چند هزار دلاری داشته‌اند را به ایران بازگردانند؟ باید رویکردمان را تغییر دهیم، باید سیستم‌ها را تغییر داد. چالش اصلی تغییر اکوسیستم کشور است. اگر اکوسیستم نفتی کشور به نیروی انسانی تغییر نکند».

ستاری گفت: «کار کردن روی سیاست‌های برگشت ضروری است، خیلی از کشورهای جهان روی این موضوع کار می‌کنند. ما روی سیاست‌های برگشت دانشجو کار نکرده‌ایم تنها روی سیاست‌های اعزام دانشجو کار شده است».

وی افزود: «متاسفانه بعضی از کارهای ژورنالیستی باعث شده کارهای بدی انجام شود؛ مثل قطع کردن بورس‌های تحصیلی. نباید وارد بازی‌ها و سیاه‌نمایی‌های سیاسی شد؛ باید کار خودمان را انجام دهیم. به همین دلیل هم شرکت‌های دانش‌بنیان را راه‌اندازی کردیم. این امر می‌تواند با اقتصاد نفتی مقابله کند. همین بچه‌ها هستند که می‌توانند سیاست‌‌های دولتی را به چالش بکشند. این کار حتی باعث می‌شود سیستم‌های دولتی نیز بهبود پیدا کنند و پیشرفت کنند».

رئیس بنیاد ملی نخبگان ارائه آمارهای غیر علمی و برخی جنجال‌های سیاسی و رسانه‌ای را عامل عدم ارائه تصویری شفاف و واقعی از وضعیت مهاجرت نخبگان ایرانی و حتی افراد عادی دانست و گفت: «با این تصور که جوانان ایرانی زیاد برای تحصیل به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند برخی بورس‌ها قطع شده است. این در حالی است که طبق آمارهای سازمان ملل میزان مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور حدود 30 تا 35 هزار نفر است که در مقابل جمعیت 80 میلیونی ایران و در مقایسه با میانگینی جهانی بالا نیست».

وی با اشاره به این که باید جایگاه خود در این عرصه را به درستی بشناسیم، بیان کرد: «این که ما کیفیت خوبی در ارسال مهاجر داریم را نمی‌توان نفی کرد. همچنین نمی‌توان نفی کرد که در ایران سیاست‌های برگشت به درستی انجام نگرفته است. به طوری که طبق گزارش انتشاری کشور آمریکا، ایرانیان بیشترین عدد ماندگاری را در این کشور را داشته‌اند».

ستاری این اتفاق را حاصل عدم اجرای صحیح سیاست‌ها در ایران دانست و افزود: «این رقم حدود 30 درصد بالاتر از متوسط جهانی است. چرا که ایران به فارغ‌التحصیلان خوب دانشگاهی در رشته مهندسی علوم پایه بسیار قوی عمل کرده است. اما بر روی سیاست‌های برگشت این فارغ‌التحصیلان تمرکز نکرده‌ایم».

وی ادامه داد: «بسیاری کشورها به خوبی روی سیاست‌های برگشت کار می‌کنند. کشور چین به دانشجویان خود بورس ارائه نمی‌کند، چرا که معتقد هستند این هزینه‌ها از سوی کشور مقصد تامین می‌شود. اما سیاست‌هایی اجرایی می‌کنند که تمام فارغ‌التحصیلان چینی به این کشور باز می‌گردند. به همین صورت یک شهر بر پایه دانش‌های نانو، به یو و ICT در چین در حال ساخت است».

وی بزرگ‌ترین ضرورت این عرصه را اصلاح زیست‌بوم کارآفرینی دانست و افزود: «اگر اقتصاد یک کشور از اقتصاد نفتی به سمت اقتصادی بر مبنای منابع انسانی تغییر نکند، نمی‌تواند رشد کند. امروز بیشترین جذب افرادی که به کشور بازگشته‌اند در استارتاپ‌ها صورت گرفته است».