لازمه مرجعیت علمی سرایت سیاست‌گذاری‌­های رهبری در لایه‌­های نهاد علم است/ لزوم خروج از نظام سلطه در کنش علمی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی در سومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی که در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، بر لزوم حرکت برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی تاکید و اظهار کرد: در حال حاضر درباره اینکه رسیدن به تمدن نوین اسلامی ممکن است یا ممکن نیست نباید بحث کنیم، تمدن نوین اسلامی یک نیاز برای زندگی بشر امروز است.

وی ادامه داد: تمدن نوین اسلامی پاسخی است به ناکارآمدی­هایی که فناوری به زندگی مردم تحمیل کرده است. الگوهای تولید علم، الگوهای فناوری و جهت­گیری که دارند بایدی را ساخته و آن هم تمدن نوین اسلامی است. دوباره باید رجعت کرد و به تمدن نوین اسلامی رسید.

طهرانچی خروج از سلطه غالب را لازمه تشکیل تمدن دانست و گفت: نگاه جدید علمی و دیدگاه کنونی قائل بر این است که شما باید از طرح غالب خروج کنید. حاکمیتی تشکیل دهید تا بشود در آن بسترِ حاکمیت، فرهنگ، اقتصاد قوی و مقاوم و در حقیقت یک مرجعیت علمی رخ دهد تا به تمدن اسلامی منتهی شود.

وی افزود: انقلاب اسلامی رخ داد و اصل دوم قانون اساسی دو وجه را برای ارزش و کرامت انسان در نظر گرفت. یکی اجتهاد مستمر فقهای‏ جامع­الشرایط بر‌اساس‏ کتاب‏ و سنت‏ معصومین‏ سلام‌ الله‏ علیهم‏‏ و دیگری استفاده‏ از علوم‏ و فنون‏ و تجارب‏ پیشرفته‏ بشری‏ و تلاش‏ در پیشبرد آنها. از همان ابتدا نگاه، نگاه تمدنی و چرخش وضعیت بود. این نگاه آمد در دوره ما توسط مقام معظم رهبری قوام گرفت و ایشان این نگاه را کامل توصیف کردند.

طهرانچی پیش­رانی در علم و تمدن جهانی را لازمه رسیدن به حیات طیبه دانست و اظهار کرد: پیشرفت برای تمدن­سازی و تمدن­سازی برای رسیدن به حیات طیبه است. این چهارچوبی دارد و چهارچوب آن خروج از نظام سلطه است. خروج از نظام سلطه فقط در بحث سیاسی نیست، در بحث علم هم است. بعضی‌ها تصور می‌کنند نظام سلطه فقط یک بحث سیاسی است. خیر؛ در کنش علمی هم خروج از نظام سلطه و خروج از آن حاکمیت، شرط اول است.

وی ادامه داد: در کشورهایی که پیشرفت علمی دارند، همه این پیشرفت­ها به تمدن علمی ختم نمی­شود. چرا که یا سرآمدان علم هستند که یک نگاه غالب بر آنها حاکم است یا سلطه­‌پذیر­ها هستند که دنبال راه آنها هستند. کسی که می‌تواند به عنوان خطر برای آنها مطرح شود و یک خروج کننده از حاکمیت باشد آن مجموعه‌­ای است که تاثیرگذار و مستقل باشد و ظهور و بروز جدید داشته باشد. مجموعه‌­ای که یک به شکل طبیعی نمی­‌خواهد حرکت کند و مستقل است و به دنبال مرجعیت است. این نکته، نکته مهمی است که اتفاق افتاده است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران با ارائه آمار تولید علم از 20 سال گذشته تا‌کنون، گفت: در سال ۱۹۹۶ در منطقه چه جایگاهی داشتیم؟ اول رژیم صهیونیستی است، بعد ترکیه، سپس سعودی و بعد جمهوری اسلامی ایران. در جایگاه جهانی نیز جایگاه پنجاه و سوم را داشتیم، در حالی که پاکستان، مالزی، ونزوئلا و حتی نیجریه در تعداد برون­دادهای علمی جایگاه بالاتری از ما داشتند.

وی افزود: ظرف ۲۰سال در منطقه آسیای غربی به رتبه اول می‌­رسیم و در دنیا به رتبه شانزدهم. مقام معظم رهبری این حرکت را ثمره تبدیل جنبش علمی به جریان علمی می‌دانند. این را با ارزش می‌­دانند در برابر کسانی که نقد می‌­کنند و ارزش این اقدام را زیر سوال می‌­برند، در صورتی که این یکی از الزامات حرکت است.

وی اظهار کرد: این ارتقای رتبه به عنوان تثبیت جریان علمی است. مقام معظم رهبری این­گونه توصیف می‌­کنند که ما روزی شاگرد تنبل این کلاس بودیم اما امروز تحرک علمی در کشور شکل گرفت که این مقدمه یک مقدمه است.

رشد علمی ایران برای سلطه‌گران یک آژیر خطر بود

طهرانچی با اشاره به روند علمی در ایران گفت: از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۱ حرکت علمی خوبی داشتیم، در سال ۲۰۱۱ سکون پیدا کردیم که مقام معظم رهبری تذکر دادند و دوباره این حرکت علمی شروع شد و از سال ۲۰۱۶ اوج گرفت. برای سلطه‌­گران سوال پیش آمد که یک دفعه چه اتفاقی افتاده که ایرانی‌­ها در رشد علم و برون­دادهای علمی در یک دهه توانستند مقام اول را کسب کنند؟ این یک آژیر خطر بود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران تصریح کرد: برون­دادهای علمی ما نشان از این است که یک جریان علمی وجود دارد. جریانی که آنچه به دست می‌آورد را نشر می‌دهد. درست است که ما همه توان‌مان را در نشر به کار نمی‌­گیریم فعلاً، ولی همین برای شروع شکل­‌گیری یک تمدن لازم است تا بتوان از این مرحله عبور کرد. ما قرار نیست با تعداد و کمیت تمدن تشکیل دهیم، ما قرار است یک حرکت جدیدی را شروع کنیم که می­‌بینید این حرکت دنیا را به وحشت درآورده است.

تاریخ علم جدید متاثر از نامه انیشتین به رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده​ بود

وی با اشاره به حدیثی از امام علی علیه‌­السلام که فرمودند «العلم سلطان من وجده صال و من لم یجده صیل علیه؛» گفت: علم تا قبل از جنگ جهانی علم نظریه‌آفرین بود. از علم مدرن در اروپا با تکیه بر میراث گذشتگان بر مبنای نگاه نو پدید آمد و پیشرفت کرد. سه مرحله برای آن قائل هستیم. یک مرحله پایان جنگ جهانی که یک مقطع آمریکا با ساخت و به کارگیری سلاح هسته­‌ای خود را به دنیا عرضه کرد و حاکمیت را گرفت. مرحله دوم پس از یک فاصله ۱۳ ساله شوروی که زودتر آلمان را فتح کرده بود تا اینکه با ساخت و به کارگیری موشک‌­های فضاپیما خودش را به دنیا عرضه کرد و جنگ سرد شکل گرفت. مرحله سوم نیز با پایان جنگ سرد اتفاق افتاد که وارد فضای دیگری شدیم و آن فضای اقتصاد دانش‌بنیان بود.

طهرانچی تاریخ علم جدید متاثر از نامه انیشتین به رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده دانست و گفت: انیشتین در نامه‌­ای به رئیس جمهور وقت ایالات متحده می‌­گوید دو دانشمند یعنی انریکو فرمی و زیلارد در آزمایشگاه به چیزی دست یافتند که اگر روی آن سرمایه­‌گذاری شود می‌توان حاکمیت دنیا را به دست گرفت.

وی بیان کرد: این نگاه آغاز شد و تاثیر علم را در اقتدار بخشی به ایالات متحده می‌­بینیم. رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده پس از دریافت این نامه دستور تشکیل یک کمیته داد و «پروژه منهتن» را کلید زد. به این ترتیب اولین سلاح هسته‌­ای را در ژاپن به کار گرفت. این اتفاق نشان داد علمی که نظریه‌آفرین بود در اختیار دولت‌­ها قرار گرفت و به حاکمیت دولت‌­ها اقتدار بخشی داد و یک نظام جهانی و یک تمدن نوین جهانی را با خودش شکل داد.

مسئله هسته‌ای و موشکی ایران نمود جریان علمی کشور و جریان تمدن‌ساز ما است

طهرانچی اضافه کرد: ارزش­‌گذاری برای علم، رفتن به سراغ پژوهش­‌های پایه، افزایش پیوسته دانش از قوانین طبیعت و به کارگیری آن و در یک برنامه کلی نگاه کردن باعث شد آمریکایی‌­ها در پایان سال ۲۰۰۰پس از پنجاه سال محور حرکت‌­های دنیا باشند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران به بیان چرایی حساسیت غرب و آمریکا در مسئله هسته‌­ای و موشکی ایران پرداخت و گفت: چرا دنیا روی مسئله هسته­‌ای و موشکی ما حساس است؟ اساسا مسئله هسته‌ای و موشکی ما یک بحث نظامی نیست بلکه بحث نمود جریان علمی کشور و جریان تمدن‌ساز ماست.

وی ادامه داد: پایان اتحاد جماهیر شوروی آغاز دوره نوینی شد که این دوره نوین تغییر در جغرافیای پژوهش بود. این تغییر در جغرافیای پژوهش جالب است. انگلستان در سال ۲۰۱۰می‌گوید ایالات متحده که بازیگر اصلی پژوهش است تغییر جغرافیای علم توسط چین، هند و دیگر کشورها را تهدید می­‌خواند. زیرا این‌­ها تمدن‌­شان و رهبری‌­شان در دنیا را با رهبری پژوهشی در دست گرفته­‌اند. ضمن اینکه اوباما نیز در نطقی حرکت علمی دنیا را تهدیدی برای سلطه آمریکا خوانده بود.

رئیس دانشگاه آزاد استان تهران پیشرفت علمی را مقدمه مرجعیت علمی دانست و اظهار داشت: اگر به مرجعیت برسیم برای سلطه‌­گران خطرناک می‌شود. آنچه از نظر آنها علاوه ­بر برون­دادهای علمی خطرناک است، رشد جمعیت آموزش عالی در جمهوری اسلامی است که تا سال ۲۰۲۰ نیز جزو ۱۰ کشور برتر دنیا در این زمینه خواهیم بود و اینها برای آنها خطرناک است.

وی افزود: جنبش علمی، جریان علمی، پیشرفت علمی و مرجعیت علمی مقدمه رسیدن به تمدن نوین است. این در سیاست‌های کلان و ابلاغی هم تحت عنوان جهاد مستمر علمی با هدف کسب مرجعیت آمده است.

سلطه‌گران معتقدند که جلوی مرجعیت علمی ما را یا با اغتشاش یا با تحریم می‌شود گرفت

طهرانچی با اشاره به مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۵ توسط یکی از سردبیران نشریه نیچر منتشر شده بود گفت: سال ۲۰۰۵ اروپایی‌­ها متوجه این که ایران در علوم شناختی کار کرده است، می‌­شوند. این سردبیر مجله علمی به ایران می‌­آید و پس از مشاهدات خود در معتبرترین مجله علمی دنیا با این عنوان که مرجعیت علمی در ایران در حال‌سازی دوباره است، مقاله‌­ای می‌­نویسد. ضمن آن اشاره دارد به اینکه ما یک‌بار مرجعیت علمی داشته‌ایم. در این مقاله می‌­گوید جلوی این رشد را یا با اغتشاش سیاسی یا با تحریم بیشتر باید گرفت.

رئیس دانشگاه آزاد استان تهران بیان کرد : در تحلیل خودشان می‌گویند پایه‌­گذار این مرجعیت رهبر انقلاب است. ایشان توسعه کشور را با این شعار کار کردن در همه حوزه‌های علم خواستار شدند و نتیجه آن این رشد و جریان علمی شد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: آنها از این که ما یک بار تجربه مرجعیت علمی را داشته‌­ایم، می‌­ترسند. مبارزه می‌­کنند. هنوز که هنوز است دانشگاه­‌های ما توسط آنها تحریم می‌شود و در اسناد آنها وجود دارد.

طهرانچی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند این حرکت علمی، دشمن دارد، گفت: وجود دشمن، یک واقعیت مسلم است. مقام معظم رهبری می‌فرمایند همه این دعواها به خاطر تحریم هسته‌ای نیست، حقوق بشری نیست، برای تروریست نیست، بحث تمدنی است. نمی‌خواهند ما به اینجا برسیم چرا که این پیشرفت علمی که مقدمه پیشرفت تمدنی است مورد دعوا است.

وی لازمه تبدیل‌شدن جنبش علمی به مرجعیت علمی را سرایت سیاست­‌گذاری‌­های مقام معظم رهبری در لایه‌­های مختلف نهاد علم دانست و گفت: این جنبشی که در حقیقت به جریان تبدیل شده است منجر به مرجعیت خواهد شد. اما برای مرجعیت مشکل ما این است که در آن سیستمی که باید سیاست کلان را به سیاست اجرایی و برنامه تبدیل کند اراده قوی وجود ندارد.

طهرانچی در پایان خاطر‌نشان کرد: علم و فناوری نه تنها یکی از وجوه تمدن‌­ساز است، بلکه در دیگر مباحث هم اگر هدایت شود و دارای سبک شود اثر می­‌گذارد. ما در کشور در حوزه سیاست‌­های کلی نظام علم و فناوری و آنچه که در مقوله سیاست‌گذاری کلان لازم است داریم، اما در حرکت بعدی برای تبدیل پیشرفت علمی به مرجعیت علمی باید ارکان حکومت را در این مسیر حرکت دهیم.