راه اعتراض، اغتشاش نیست/ لزوم فراهم‌شدن شرایط اعتراض و نقادی برای دانشجویان

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- محمد حسین آزادبخت: روزهای ابتدایی هفته، همه از شلوغی و تجمعاتی که در تهران و برخی شهرستان‌ها اتفاق افتاده بود، سخن می‌گفتند. مرکز شلوغی‌های تهران، دانشگاه تهران و میدان انقلاب بود. در طول خیابان انقلاب تعداد زیادی از نیروهای امنیتی از ارگان‌های مختلف نظامی حضور داشتند و وضعیت منطقه را کنترل می‌کردند تا آرامش همچنان برقرار باشد.

روزهای پایانی هفته تصمیم گرفتم، دوباره به دانشگاه تهران سر زده تا از وضعیت دانشگاه پس از آن چند روز پرالتهاب اطلاع بگیرم. هنوز نیروهای انتظامی در خیابان انقلاب حضور داشتند و هرچه به دانشگاه تهران نزدیک می‌شدم، تعدادشان بیشتر می‌شد. به سر در اصلی دانشگاه تهران که رسیدم، نیروهای نظامی، زنجیره‌ای را در مقابل در دانشگاه تشکیل داده بودند و اجازه ورود به هیچکس نمی‌دادند، مجبور شدم به در دیگری که در خیابان 16 آذر بود مراجعه کنم. نیروهای حراست دانشگاه متاثر از اتفاقات روزهای گذشته، با حساسیت بیشتری کارت‌های دانشجویی را بررسی می‌کردند و به سختی اجازه ورود می‌دادند.

از اخباری که در شبکه‌های اجتماعی خوانده بودم، انتظار داشتم هنوز فضای دانشگاه ملتهب و دانشجویان در حال همهمه و هیاهو باشند، اما با تعجب فراوان، با جوی کاملا آرام روبرو شدم. تعدادی از دانشجویان کنج خلوتی پیدا کرده و در حال مطالعه کتاب بودند. عده‌ای دیگر در جمع‌های دو نفره و چند نفره راجع به امتحانات و درس سخن می‌گفتند و مشغول گپ و گفت‌های همیشگی بودند. از روی کنجکاوی‌های خبرنگاری سراغ دانشجویان رفتم تا نظرشان را درباره اتفاقات و اعتراضات و آشوب‌هایی که بحث داغ جامعه بود بپرسم.

لشکرکشی خیابانی، اعتراض دانشجویی نیست

به سراغ سر در دانشگاه رفتم؛ مرکز اخبار دانشگاه تهران در روزهای گذشته! اگر خبری در دانشگاه باشد، آنجاست؛ اما هیچ خبری نبود! در مسیر برگشت، یکی از دانشجویان دانشگاه با اینکه عجله داشت اما حاضر شد چند دقیقه وقت بگذارد و نظرش را راجع به ناآرامی‌ها بگوید. او از تاثیر ناآرامی‌ها در جو دانشگاه گفت: در این دو سه روز نه دانشجو کار خود را می‌کند نه استاد تمرکز لازم را دارد، این فضای متشنج، ملتهب و امنیتی که در دانشگاه ایجاد شده است، مستقیم در کلاس‌ها و درس دانشجویان تاثیر گذاشته است. دانشجویان به جای مباحث علمی فقط به بحث‌های سیاسی که گاهی به درگیری می‌انجامد پرداخته‌اند.

این دانشجوی ترم نه رشته دندانپزشکی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به اینکه با اصل اعتراضات دانشجویی مخالفتی ندارد، ادامه داد: وظیفه دانشجو مطالبه‌گری است، دانشجو باید وضعیت را رصد و مطالبه کند، کسی با اعتراض دانشجویی مشکلی ندارد، ولی مساله این است که روش پیگیری مطالبات کف خیابان نیست، چون دانشگاه خیابان نیست. اعتراض دانشجویی نباید لشکرکشی در خیابان باشد. دانشجویان باید از راه‌های گوناگون مثل تریبون، نشریات،‌ فضای مجازی و ... برای مردم روشن‌گری و به عملکرد مسئولین انتقاد منصفانه کنند.

کشیدن شدن جریانات سیاسی به دانشگاه، نتیجه نبود احزاب قوی

به سراغ دو دانشجوی دیگر رفتم که یکی از آنها حاضر به پاسخگویی نشد، اما دانشجوی دیگر که ترم سه علوم سیاسی بود این شلوغی‌ها را نتیجه ضعیف بودن احزاب و جامعه مدنی در ایران دانست، وی گفت: وقتی احزاب و جامعه مدنی ضعیف باشد، طبیعتا جریان‌های سیاسی به دانشگاه کشیده می‌شود. در تمام کشورها محل فعالیت سیاسی، احزاب و میتیینگ‌هاست.

این دانشجو معتقد بود، اصل اعتراض اشکالی ندارد اما باید در یک چارچوب مشخص انجام شود و منطق داشته باشد.

جناح‌بندی سیاسی در شان محیط علمی دانشگاه نیست

سعی کردم با تعداد بیشتری از دانشجویان گفت‌وگو کنم و نظرات مختلف آنها را جویا شوم. خلوت پسر مهربان افغانستانی را برهم زدم و شروع به گپ وگفت کردیم. حسین، بورسیه دانشگاه تهران بود که بعد از فارغ‌التحصیلی دوره کارشناسی در این دانشگاه، مشغول به گذراندن ترم یک کارشناسی ارشد در رشته علوم سیاسی است.

نظرش را راجع به شلوغی‌ها پرسیدم و او با لحن آرام خود پاسخ داد: دانشگاه محیط آکادمیک است و باید فارغ از رنگ و بوی سیاسی باشد. سیاسی‌کاری در دانشگاه باعث درگیری بین دانشجویان می‌شود که این اصلا چیز خوبی نیست.

او از محدودیت‌هایی که این اتفاقات برای دانشجویان پیش آمده بود ابراز ناراحتی کرد و گفت: برخی درهای دانشگاه بسته شده است، کارت‌های دانشجویی را کنترل می‌کنند، شاید در فصل امتحانات، دانشجویی، کارت خود را نیاورده باشد، اجازه ورود نمی‌دهند. چند روز دیگر امتحانات آغاز می‌شود و این حادثه باعث استرس دانشجویان شده است و قطعا بر کیفیت امتحانات تاثیر می‌گذارد، ممکن است جدیدالورودها نتوانند جو را تحمل کنند یا به اصطلاح جوگیر شوند و از فضای درس دور شوند و به مسائل حاشیه‌ای بپردازند.

باید شرایط اعتراض و نقادی برای دانشجویان فراهم شود

سراغ دانشجویی رفتم که تنها روی نیمکتی در نردیکی دانشکده علوم‌انسانی نشسته بود. مشغول مطالعه کتاب بود، اجازه گرفتم کنارش بنشینم. از حضور بدون مقدمه و سوالات خاص من جا خورده بود، به ویژه که درباره ناآرامی‌ها نظرش را جویا می‌شدم! تقریبا رنگش پرید و استرس گرفت، بعد از اینکه خود را معرفی کردم کمی آرام شد.

او معتقد بود که اتفاقات اخیر دانشگاه تهران، به جز خراب کردن وضعیت آموزش و ضربه زدن به تحصیل هیچ سودی ندارد و ادامه داد: این شرایط ناآرام باعث می‌شود فکر دانشجو درگیر مسائل حاشیه‌ای ‌شود، بین دانشجویان با یکدیگر و دانشجویان و استادان اختلاف بیفتد. خوشبختانه برنامه آموزشی دانشگاه طبق روال انجام می‌شود ولی آشوب‌ها می‌تواند برتمرکز دانشجویان برای امتحانات تاثیر منفی بگذارد.

این دانشجوی کارشناسی ترم سه رشته برق مخابرات افزود: دانشجو باید خط مقدم اعتراض اجتماع باشد، اما فضایی که برای اعتراض دانشجویان فراهم می‌کنند، مهم است. در حال حاضر با این فضا و جو ممکن است هر اتفاق نامناسبی رخ دهد، ولی اگر فضا و شرایط مهیا باشد، اعتراض تبدیل به نقد می‌شود و دانشجویان می‌توانند به مشکلات نقد سازنده کنند.

اعتراضات همراه با آشوب، به وضعیت اقتصاد کشور بیشتر ضربه می‌زند

نزد جمعی از دانشجویان دختر رفتم که مقابل دانشکده علوم‌انسانی نشسته بودند، تنها یک نفر از آنها که دانشجوی ترم یک فلسفه بود حاضر به گفت‌وگو شد. این دانشجو گفت: شلوغی‌ها بر ذهن دانشجویان تاثیر می‌گذارد، حتی اگر خود را از فضا دور کنیم و در اعتراضات شرکت نکنیم همین که خبرها را می‌خوانیم، ناراحت می‌شویم. ممکن است طرفدار اشخاصی باشیم و به آنها بی‌حرمتی ‌شود، آشوب و تخریب و توهین، همه ناراحت کننده است.

وی ادامه داد: دانشجویان باید خودشان شرایط را کنترل کنند، اما بیشتر به این وضعیتی که از جای دیگر برنامه‌ریزی شده است تن می‌دهند.

این دانشجو با زبان و شیوه معترضین مخالفت و عنوان کرد: کسی که به مشکلی اعتراض دارد می‌تواند تجمع کند و حتی نسبت به مشکل خود شعار دهد، در سطح دنیا هم این اعتراضات وجود دارد، اما در حال حاضر مساله فقط به شعار محدود نشده است. موضوع اصلی این اعتراضات اقتصاد بود اما بهانه‌ای شد و خیلی مسائل دیگر را تحت شعاع قرار داده است.

وی گفت: با وجود اینکه اعتراضات به بهانه‌های اقتصادی است اما صدماتی که وارد شده، به اقتصاد کشور ضربه ‌زده است. خرابی‌هایی که در شهرستان‌ها به وجود آمده، هزینه‌های زیادی دربرداشته است و باید دوباره برای ساخت آنها هزینه شود. شورش کردن، تخریب، آسیب رساندن، درگیری دانشجویان مشکل‌ساز می‌شود. گفت‌وگو، روش اعتراض افراد فرهیخته است.

اگر مسئولین در ابتدا به اعتراض‌ها پاسخ ندهند منجر به تغییر روش اعتراض‌ها و انفجار می‌شود

در ادامه پرسش و پاسخ‌ها، سراغ دو دانشجوی دختر دیگر رفتم. وقتی خود را معرفی کردم و موضوع گفت‌وگو را برای آنها تشریح کردم حاضر به پاسخگویی نشدند. خیلی کلنجار رفتم و گفت‌وگو کردم تا قانع شوند. ابتدا از ترس مسائل امنیتی دانشگاه و مشکل‌ساز شدن حرف‌ها، گفت‌وگو نمی‌کردند. چندین مرتبه قصد داشتند صحبت کنند اما تردید زیادی داشتند و گفتند ریسک نمی‌کنیم. اصرار داشتم حرف‌هایشان را بیان کنند، چون احساس می‌کردم نظراتشان متفاوت از دانشجویانی بود که تا آن زمان نظرشان را پرسیدم.

در نهایت به شرط منتشر نشدن اسامی و انعکاس تمام حرف‌هایشان بدون کم و کاست، پاسخ مثبت دادند. هر دو دانشجوی تاریخ اسلام بودند و برای معرفی خود در همین حد اکتفا کردند و حتی حاضر نشدند بگویند ترم چند هستند.

از آنها پرسیدم تعریفتان از اعتراض چیست؟ یکی از این دو دانشجو گفت: من با مقوله "تعریف" مشکل دارم بدلیل اینکه تصور می‌کنم حصاربندی حول تعاریف است. پرسشم را تغییر دادم واز او پرسیدم وقتی می‌گویم "اعتراض"، چه چیز به ذهن شما متبادر می‌شود؟ وی در پاسخ به این سوال گفت: اعتراض یک فرآیند است و از درون به بیرون است. محیط بیرون تاثیر می‌گذارد اما خاستگاه جوشش آن درونی است. این فرآیند وقتی در مراحل ابتدایی با اختناق و سرکوب و تقابل مواجه می شود دچار استحاله خواهد شد. این استحاله یا به واپس‌گرایی و خزیدن به پستو منتج می‌شود، یا منجر به گام نهادن رو به جلو، و این موضوع به فضای جامعه باز می‌گردد. اقتصاد، فضای اجتماعی جامعه، تریبون‌ها و سوپاپ‌های اطمینانی که در جامعه وجود دارد تاثیر خود را در خواست و حافظه تاریخی جامعه می‌گذارد.

وی ادامه داد: حاکمیتی که به سوپاپ‌ها فکرنکند منفجر می‌شود. در حال حاضر بررسی کنید چه تعداد گروه و انجمن در دانشگاه وجود دارد و در چه سطح و به چه میزان فعالند؟ این گروه‌ها تا چه حد مجرایی برای اعتراض هستند؟ درفضای فعلی دانشگاه گروه‌های سیاسی و اجتماعی دانشگاه فعال نیستند و بسیاری گروه‌ها وابسته‌اند و از ارگان‌هایی خاص خط می‌گیرند.

این دانشجو گفت: الیت جامعه باید با مردم همراه باشد و اگر اینگونه نباشد در سطوح مختلف، غیرمردمی محسوب می‌شوند.

اجازه انتقاد به روش علمی فراهم نشود، کار به جنجال‌های خیابانی می‌کشد

بحث که داغ شد، دانشجوی دختر دیگری که از ابتدا حاضر به صحبت کردن نبود، شروع به صبحت کرد و گفت: انجمن‌ها در دانشگاه وجود دارد، اما به وسیله نظارت افراد و گذر از فیلترها، تفکرات سانسور می‌شود. چیزی که در ذهن من است و می‌خواهم بیان کنم سانسور می‌شود و این است که دانشجو را ناراحت می‌کند. در فعالیت‌های دانشجویی با کوچکترین انتقاد یا اعتراضی به دانشجو برچسب زده می‌شود.

وقتی مجرایی برای اعتراض وجود ندارد و آزادی بیان نیست، طبیعی است که کار به خیابان کشیده می‌شود. نمی‌توان مردم معترض را اراذل اوباش خطاب کرد. از قدیم روش اعتراض همین بوده چون روش دیگری باقی نمی‌گذارند. شما توقع دارید من به عنوان دانشجوی دانشگاه تهران خیلی روشمند و آکادمیک انتقاد کنم، اما این روش از من گرفته شده است و در نهایت نتیجه این می‌شود که اعتراض دانشجو با قشر معمولی جامعه هیچ تفاوتی نداشته باشد. من به عنوان دانشجو دوست دارم حرف‌هایم را در قالب مقاله و به روش علمی بیان کنم ولی آیا این اجازه به من داده می‌شود؟

وی افزود: این اعتراضات برای ما هم آزار دهنده است و تاثیر منفی بر تمرکز و ذهن ما دارد. صدای اعتراضات روزهای اخیر به قدری زیاد بود که نمی‌توان از فضای کتابخانه دانشگاه برای مطالعه کردن استفاده کرد.

این دانشجو از تغییر چهره سردر دانشگاه هم گلایه کرد و گفت: سردری که برایش هزینه شده چرا باید با بی‌دقتی دانشجویان محل نوشتن شعارهای مختلف باشد.

این دانشجو درپایان گفت: به دلیل احساس ترسی که در جامعه وجود دارد، همه دانشجویان و استادان محافظه‌کار شدند و به فکر منفعت شخصی هستند. استادانی هم که درکی دارند سکوت پیشه می‌کنند.

کسی قصد اعتراض دارد، باید راه قانونی پیش بگیرد

در نزدیکی کتابخانه مرکزی دانشگاه چند دانشجوی دختر نشسته بودند، موضوع گفت‌وگو را با آنها مطرح کردم و برعکس خیلی از دانشجوها، همه آنها استقبال کردند و پاسخ دادند. ابتدا دانشجوی ترم 4 زبان و ادبیات عرب درباره وضعیت ناآرام این روزهای دانشگاه تهران گفت: برای تحصیل باید آرامش وجود داشته باشد، در این زمان که ایام امتحانات است جو بسیار بدی حاکم است. خانواده‌ نگران‌اند و دائم تماس می‌گیرند.

این دانشجو اضافه کرد: من هم از گرانی‌ها ناراضی‌ام ولی زبان اعتراض، این اتفاقاتی که افتاد نیست. اگر کسی قصد اعتراض دارد، راه قانونی پیش بگیرد. در اعتراض اقتصادی که نباید شعار علیه نظام داده شود. به ویژه دانشجویان باید بیشتر حواسشان باشد که آبروی قشر دانشجویی را نگه دارند.

وی ادامه داد: اینهایی که اعتراض می‌کنند از دانشجویان نیستند، اگر بودند پرچم کشور را به آتش نمی‌کشیدند. این اعتراض نیست، عده‌ای به بهانه گرانی به خیابان ریختند و آشوب کردند. گروه‌های مختلف با سلایق و دیدگاه‌های فکری مختلف در دانشگاه وجود دارد و هرکس با توجه به موضع خود میتواند فعالیت کند.

وقتی اعتراض به حق مردم پاسخ داده نشود اعتراض تبدیل به آشوب می‌شود

دانشجوی آمار درباره فراهم کردن شرایط اعتراض دانشجویان گفت: در کدام یک از تریبون آزادهایی که در دانشگاه برگزار می‌شود مسئولین حضور دارند؟ تریبونی که فقط دانشجویان با یکدیگر گفتگو می‌کنند چه فایده‌ای دارد؟ بستر و مسیر برای اعتراض وجود ندارد. چقدر مردم در مقابل مجلس جمع شدند و اعتراض کردند؟ کدام یک از مسئولین پاسخ داد وشرایط تغییر کرد؟

وی افزود: وقتی از همان ابتدا بستری برای بیان اعتراض فراهم شود این اتفاقات رخ نمی‌دهد، حتی به رسانه‌ها اجازه انتشار خیلی خبرها داده نمی‌شود و نتیجه این است که مردم به سمت رسانه معلوم‌الحالی مثل آمدنیوز می‌روند. مشکل این است که مسئولین می‌گویند انتقاد کنید، اما اولین نفری که انتقاد می‌کند با چسب دوقلو دهانش را می‌بندند.

راه اعتراض، اغتشاش نیست

دانشجوی ترم آخر رشته علوم تربیتی درباره تاثیر فضای التهاب بر دانشگاه گفت: اکثرا کسانی که دانشجو هستند و به نظام اعتقاد دارند، دچار تردید شدند که آیا وظیفه‌شان تحصیل است یا اینکه در صحنه حضور پیدا کنند؟

وی درباره تاثیر اعتراضات بر روابط دانشجویان و دانشگاهیان عنوان کرد: بین دانشجویان با یکدیگر و دانشجو با استاد فاصله ایجاد می‌شود. همکلاسی‌ها به چشم دشمن به یکدیگر نگاه می‌کنند. من این اغتشاش‌گران را دانشجو نمی‌دانم، چون دغدغه دانشجو این نیست و اگر دانشجو اعتراضی داشته باشد، اموال عمومی را تخریب نمی‌کند، بلکه مسیر قانونی پیش می‌گیرد.

این دانشجو درپایان گفت: دانشجو اگر اعتراض مدنی دارد، می‌تواند در قالب یک اعتراض ساده و منطقی باشد، این آشوب‌ها واقعیت را بیان نمی‌کند.

سیاست‌زدگی کشور بر روند پیشرفت علمی تاثیر منفی می‌گذارد

دانشجوی فیزیک دانشگاه تهران گفت: باید آرامش روانی در فصل امتحانات باشد. جو سیاسی مسموم، تمرکز لازم را از دانشجو می‌گیرد. بعد از اتفاقات سال 88 روابط بین افراد و گروه‌ها با تفکرات متفاوت، سرد شد و حتی این روابط در گروه‌بندی‌های ساده کلاسی تاثیر گذاشت. حتی این سیاست‌زدگی که در کشور به وجود آمد بر روند پیشرفت علمی تاثیر گذاشت و آن را کند کرد.

تقریبا هوا تاریک شد و دانشجویان رفته بودند و دانشگاه خلوت شد، در گوشه‌ای نشستم و به حرف‌هایی که با دانشجویان زده بودم فکر می‌‌کردم. خوشحال بودم که قشر دانشجوی کشور، از طرفی قدرت تحلیل شرایط و مسائل را به خوبی دارد و از طرف دیگر دانشجویان با هر تفکر و نگاهی، آشوب را زبان اعتراض نمی‌دانستند. البته برخی دانشجویان هم معتقد بودند باید شرایط اعتراض و انتقاد فراهم باشد و اگر این شرایط مهیا نشود، ممکن است آسیب‌های جدی وارد شود.