گام جدید دانشمندان برای کشف معمای خودکشی نهنگ‌ها

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از BBC، نهنگ تک‌شاخ (نیزه ماهی) نهنگی با جثه متوسط است و ویژگی بارز آن یک دندان نیش یا عاج طویل (بین 1/5 تا سه متر) در جنس نر است.

پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا با بررسی اطلاعات ارسالی از گیره‌های الکترونیک که به پشت این آبزیان وصل کرده بودند متوجه شدند هنگام احساس خطر ضربان قلب نهنگ‌های تک‌شاخ پایین می‌آید اما در همان حال آنها برای فرار از خطر به سرعت شنا می‌کنند.

پژوهشگران که نتیجه تحقیق خود را در نشریه دانش منتشر کرده‌اند می‌گویند این واکنش نهنگ‌های تک‌شاخ به خطر بسیار پرهزینه است چرا که در حین فعالیت شدید برای فرار، اکسیژنی که به مغز آنها می‌رسد محدود می‌شود.

محققان در آب‌های کم عمق و پر از یخ دریاهای قطبی که محل زیست این نهنگ است گیره‌های الکترونیک را به بدن آنها نصب کردند تا بتوانند آنها را ردیابی و علائم فیزیولژیک آنها را ثبت کنند.

این تحقیق این سوال را مطرح می‌کند که این موجود اسرارآمیز آب‌های یخی معروف به «تک‌شاخ دریا» چگونه می‌تواند خود را با تجاوز روزافزون انسان به محیط زیستش همساز کند.

نهنگ‌های تک‌شاخ تا به حال در تماس با مزاحمت انسان قرار نمی‌گرفتنند چون عمدتا در میان یخ‌های آب‌های قطبی پنهان هستند اما در دهه‌های اخیر یخ‌ها کم شده‌اند و شرایط تغییر کرده است.

دکتر تری ویلیامز پژوهشگر دانشکاه کالیفرنیا می‌گوید: «کشتیرانی و استخراج نفت و گاز وارد دنیای نهنگ‌های تک‌شاخ شده است».

ماجرا از آنجا شروع شد که دکتر مدز پیتر‌هاید-یورگنسون از موسسه منابع طبیعی گرینلند با دکتر ویلیامز تماس گرفت. دکتر ‌هاید یورگنوسن برای تحقیقات خود با شکارچیان نهنگ همکاری می‌کرد و می‌خواست به جای کشتن، به نهنگ‌ها گیره‌های الکترونیک وصل کند.

دکتر ویلیامز پیش از این، فناوری مطالعه فیزیولوژی دلفین‌ها را در موسسه خود تولید کرده بود و دکتر یورگنسون می‌خواست ببیند آیا این فناوری را می‌شود برای نهنگ‌های تک‌شاخ به کار گرفت را یا نه.

دکتر ویلیامز می‌گوید: «این فرصتی فوق‌العاده برای بررسی فیزیولوژی نهنگ‌های اعماق دریا بود».

آنچه دکتر ویلیامز تولید کرده بود یک گیره الکترونیک بود که ضربان قلب آبزی را در کنار عمق و سرعت حرکت آبزی اندازه می‌گرفت و با ماهواره قابل ردیابی بود.

​

این گیره‌های الکترونیک با بادکش به پشت نهنگ می‌چسبند و وقتی گیره از بدن نهنگ جدا شود با ردیاب ماهواره‌ای تعبیه‌شده در گیره می‌توان آن را پیدا کرد.

دکتر ویلیامز می‌گوید: «ما با استفاده از این فناوری روزها بر پشت یک نهنگ تک‌شاخ سوار بودیم و این مرا واقعا شگفت‌زده کرد».

برای نصب گیره بر پشت نهنگ‌ها، پژوهشگران با کمک شکارچیان نهنگ‌هایی را که در تور گیر افتاده بودند پیدا کرده، گیره را با بادکش به پشت نهنگ‌ها چسباندند و بعد آنها را در اعماق آبدره‌های شرق گرینلند رها کردند.

دکتر ویلیامز اولین اندازه‌گیری ضربان قلب نهنگ را به خاطر دارد، طبق انتظار، ضربان قلب نسبتا بالا بود: وقتی نهنگ‌ها هنوز در آب رها نشده بودند ضربان قلبشان حدود 60 تا در دقیقه بود، درست مثل ضربان قلب ما در حال استراحت.

اما به محض این که نهنگ‌ها در آب رها شدند ضربان قبل آنها بلافاصله به سه تا چهار ضربه در ثانیه یا 15 تا 20 ضربه در دقیقه کاهش پیدا کرد.

دکتر ویلیامز و همکارانش ابتدا فکر کردند این واکنش مثل میخکوب شدن بر اثر ترس است، تکان نخوردن و صبر کردن تا رفع خطر.

او می‌گوید: «وقتی نگاه کردیم دیدیم آنها با تمام سرعت در حال شنا هستند. بنابراین دو چیز متضاد همزمان اتفاق افتاده بود، تعداد ضربان قلب واقعا کم بود آن هم در زمان فعالیت. باورنکردنی بود».

دانشمندان تصور می‌کنند شاید این معمای به ساحل افتادن نهنگ‌ها را توضیح دهد. اگر نهنگ با سرعت تمام در حال فرار است و تعداد ضربان قلبش اینقدر پایین، شاید این باعث می‌شود اکسیژن کافی به مغز نرسد و نهنگ جهت و راه خود را گم کند. اگر این کاهش جریان خون و در نتیجه نرسیدن اکسیژن به مغز به مدت طولانی ادامه پیدا کند ممکن است حتی باعث آسیب ماندگار به مغز شود.

دکتر ویلیامز می‌گوید: «ما یک معمای فیزیولوژیک را شناسایی کرده‌ایم و قصد داریم با دنبال کردن جزئیات بفهمیم چه اتفاقی می‌افتد».

آنچه این تحقیق مطرح می‌کند آثار نگران‌کننده کشتیرانی و استخراج بر زندگی نهنگ‌های تک‌شاخ و دیگر پستانداران آبزی در دریاهای قطبی است، دریاهایی که روز به روز عاری‌تر از یخ می‌شوند.

وقتی به واکنش ترس این نهنگ‌ها فکر می‌کنی و به تهدید جدیدی که کشتی‌ها و سر و صداهای دیگر برای آنها ایجاد می‌کنند واقعا باید جانب احتیاط را رعایت کرد. اگر ما می‌خواهیم این نهنگ‌های تک‌شاخ همچنان در دریاها زندگی کنند، شاید باید از بعضی مناطق محافظت کنیم.