پیمان‌های پولی دو و چند جانبه مشکل‌گشای کشور در تحریم‌ها

به گزارش خبرنگار اقتصادی آنا، ایران از آغازین سال های پیروزی انقلای اسلامی با تحریم‌های مختلفی روبرو بوده است. هر چند که این تحریم ها طی سال های مختلف با شدت و ضعف همراه بوده اما همواره وجود داشته است.

در سخت‌ترین آنها، ‌تحریم هایی با حمایت آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل بر سر پرونده هسته‌ای ایران به تصویب رسید و با هدف گرفتن شریان حیاتی اقتصاد ایران که صادرات نفت است،‌ به اوج رسید.

این تحریم‌ها با هدف انزوای اقتصادی،‌ مبادلات تجاری ایران را محدود و انتقال پول به داخل کشور را سخت کرد.

هر چند قرار بود بعد از موفقیت در مذاکرات هسته‌ای و اجرای برجام، تا حد زیادی این تحریم ها کاهش یابد اما همچنان نقل و انتقال پول به ایران از سخت‌ترین مسائل مالی دنیا به شمار می‌رود.

بعد از برجام بانک‌های کوچک همکاری با بانک های ایران را آغاز کرده‌اند اما بانک‌های بزرگ از ترس بازگشت تحریم ها همچنان از انجام معاملات با ایرانی‌ها پا پس می‌کشند.

این امر سبب شده تا ایران علاوه بر پرداخت هزینه مبادلات تجاری،‌ هزینه مازادی نیز برای انتقال پول خود بپردازد. از سوی دیگر ایران همچنان با مشکل انتقال دلار به داخل و خارج روبروست. موضوعی که در بازه های زمانی مختلف سبب جهش قیمت و رشد نرخ این ارز در بازار ایران می شود.

از آنجا که بانک‌های ایرانی امکان حواله دلار را ندارند از همین رو اینکار توسط صرافی‌ها صورت می‌گیرد که افزایش قیمت در بازار را رقم می زند و سبب دو نرخی شدن ارز شده است.

این نوسانات دلار و فشار آن بر اقتصاد سبب شد تا ایران به فکر جایگزین کردن مسیرهایی برای اصلاح مبادلات مالی و حذف این ارز از روند تجاری خود بیافتد.

رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار هفته گذشته خود با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه تاکید کردند که می‌توانیم بدون توجه به تبلیغات منفی دشمنان برای تضعیف روابط کشورها، تحریم‌های امریکایی‌ها را با روش‌هایی از جمله حذف دلار و جایگزین کردن پول ملی در معاملات اقتصادیِ دو یا چند جانبه، بی‌اثر و آمریکا را منزوی کنیم.

از همین رو برای حذف دلار، ایجاد پیمان‌های پولی دو و چند جانبه در دستور کار قرار گرفت تا تجارت ایران با شرکای اصلی تجاری‌اش با استفاده از ارزهای ملی صورت گیرد.

اما به گفته مدیر اداره صادرات بانک مرکزی، از سال ۹۲ بحث پیمان‌های پولی آغاز شده است و برای کشورهایی که با آنها مبادله اقتصادی داریم، الگوهای پیمان پولی کشور را ارسال کرده ایم، اما تاکنون پاسخی نگرفته ایم.

صمد کریمی ادامه داده که برای استفاده از ارزهای ملی با ۲۰ کشور تفاهم‌نامه در مبادلات منعقد شده و با ترکیه و پاکستان پیمان پولی بسته شده است که هم اکنون، در حال اجرا است اما دیگر کشورها هنوز پاسخی به درخواست ایران نداده اند.

با این حال محمدباقر نوبخت سخنگوی هیات دولت در مورد اهتمام دولت برای حذف دلار از مبادلات بین المللی خود تصریح کرد: دولت از سالهای قبل برای حذف دلار از مناسبات تجارت بین الملل گام هایی برداشت و عمده فعالیت ها بر اساس یورو است. اقدامی که دولت روسیه شروع کرده و همکاری‌هایی که بین کشورهای منطقه از جمله روسیه، آذربایجان و ایران است موجب اتخاذ تصمیماتی شده و در این راستا حرکت می‌کنیم.

اکنون ایران با دو کشور ترکیه و پاکستان پیمان پولی دو جانبه را به اجرا درآورده است. البته این پیمان با ترکیه وسیع تر است و با پاکستان محدودتر اجرا می شود.

نکته با اهمیت در این خصوص این است که ترکیه به واسطه واردات گاز و مواد اولیه پتروشیمی از ایران تمایل فراوانی برای اجرای پیمان پولی داشت.

در واقع ترکیه از آنجا که واردات زیادی از ایران انجام می‌دهد به دنبال کاهش هزینه‌های واردات است که این امر با اجرای پیمان پولی دو جانبه در دسترس خواهد بود.

موضوعی که باید به آن توجه شود این است که ایران نخستین پیمان‌های پولی خود را با کشورهایی بسته که پیش از این با همکاری با آنها سازمان همکاری‌های اقتصادی ( اکو) را تاسیس کرده است.

مهدی تقوی، استاد اقتصاد‌ در گفتگو با خبرنگار اقتصادی آنا در همین زمینه گفت که این امر می‌تواند به پیمان‌های چند جانبه و حتی ایجاد پول واحد بین کشورهای عضو اکو منجر شود.

وی با اشاره به تجربه اتحادیه اروپا برای ایجاد پول واحد ادامه داد: این پیمان‌های پولی نیز می‌تواند مقدمات ایجاد پول واحد باشد.

تقوی افزود:‌ اکنون ایران برای انتقال ارزهای مختلف با آسیا و اروپا مشکلی ندارد و مشکل اساسی ایران با آمریکاست که این امر نیز با همکاری بوئینگ برای فروش هواپیما به ایران تا حدی بی‌اثر شده است.

با این‌حال برای آنکه مبادلات تجاری دو کشور از نوسانات نرخ‌های جهانی ارز و دلار متاثر نشود،‌ پیمان‌های پولی در دستور کار کشورها قرار می گیرد و حتی کشورهایی که محدودیتی برای حضور در بازارهای مالی دنیا ندارند بازهم با شرکای تجاری خود پیمان پولی امضا می‌کنند.

به طور مثال چین و روسیه که قدرت‌های بزرگی در اقتصاد جهانی به شمار می‌روند با یکدیگر پیمان پولی دارند تا یورو و دلار را از مبادلات خود حذف کنند.

ایران نیز با هدف کاهش تکانه‌های بازار جهانی بر تجارت خارجی خود تلاش می کند پیمان پولی با کشورهای دیگر را گسترش دهد. نکته مهمی که در این بین وجود دارد این است که 80 درصد مبادلات تجاری ایران با 16 کشور صورت می‌گیرد که در راس آنها چین قرار دارد. چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایران، اکنون با 40 کشور پیمان پولی دارد اما از انعقاد این پیمان با ایران سر باز میزند.

در سال‌های تحریم نفتی ایران،‌ چین به بهانه تحریم و پرداخت فاینانس به ایران،‌ بخش بزرگی از پول نفت را بلوکه کرد. در صورتی که با وجود پیمان پولی این بهانه از میان خواهد رفت.

هند نیز شرایط مشابهی دارد، تحریم ها برای این کشور بهانه خوبی بود تا هند پول ایران را نپردازد بنابراین کشورهایی که از این محل منافع بزرگی داشته و دارند، حاضر نیستند این منافع را به خطر بیاندازند.

در واقع اگرچه ایران اراده استفاده از ارزهای ملی برای تجارت خارجی را دارد اما طرف‌های مقابل در این مورد مقاومت می کنند.

بهانه نیز در این زمینه برای کشورهای مقابل وجود دارد زیرا بر اساس قوانین جهانی پیمان پولی در شرایطی قابل اجراست که طرف مقابل تحریم نباشد و امکان باز کردن حساب‌های ارزی در بانک‌های کشور فراهم باشد. همین موضوع دستاویزی است تا کشورها از همکاری با ایران در انعقاد پیمان پولی طفره روند.