کودکی که امروز کتاب نخواند اگر رئیس‌جمهور هم بشود کتاب نمی‌خواند

عباس جهانگیریان، نویسنده و پژوهشگر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، با انتقاد از شرایط بازار کتاب کودکان گفت: «تیراژ کتاب کودک و نوجوان در کشورما با جمعیت این رده‌های سنی، تناسبی ندارد؛ آنچنانکه ما در کشورمان حدود 15 میلیون نفر کودک و نوجوان داریم که 90 درصد‌ از آن‌ها هم با سوادند.»

وی ادامه داد: «با توجه به چنین جمعیتی، میانگین شمارگان کتاب کودک و نوجوان باید حداقل 100 هزار نسخه باشد اما این بازار در بهترین شرایطش که مربوط می‌شود به دهه هفتاد، نهایتا از 30 هزار نسخه فراتر نرفته و بعد از سال‌های ابتدایی دهه 80، دچار رکود و افت شدیدی بوده است.»

این نویسنده با اشاره به برخی اظهار نظرات و دلیل‌تراشی‌ها گفت: «بعضی می‌گویند گسترش فضای مجازی باعث چنین افتی شده است اما من این توضیح را قبول ندارم چراکه معتقدم اگر اینگونه باشد، چرا کشورهای توسعه‌یافته غربی دچار چنین ریزش شدیدی در حوزه شمارگان و سرانه مطالعه نشده‌اند؟»

جهانگیریان توضیح داد: «متاسفانه در کشور ما مطالعه و فرهنگ‌ کتاب‌خوانی در بین کودکان، بسیار پایین آمده است؛ دلیلش هم این است که جامعه و نهادهای مختلف مسئول، نتوانسته‌اند عادت کتاب‌خوانی را در کودکان ایجاد کنند که در راس آن‌ها باید از عملکرد آموزش و پرورش انتقاد کرد.»

وی با اشاره به روی کار آمدن دولت دوازدهم، اظهار داشت: «پیشنهاد من این است که وزیر جدید آموزش و پرورش کارگروهی را با مشارکت ناشرن، کارشناسان و نویسندگان حوزه کتاب کودک و نوجوان ایجاد کند تا ضمن ارزیابی معضلات، به سیاست‌گذاری‌های درست در این زمینه کمک کنند.»

این نویسنده پیشکسوت معضل پایین بودن سرانه مطالعه در کودکان و نوجوانان را یه بحران خطرناک خواند و گفت: «کودکی که امروز کتاب نمی‌خواند؛ فرداروز اگر نماینده مجلس و یا حتی وزیر و رئیس جمهوری هم بشود، کتاب نخواهد خواند! به همین دلیل آموزش و پرورش باید با مشارکت سایر نهادهای تخصصی مثل انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، شورای کتاب کودک و ... هرچه زودتر جلوی این ماشین فاجعه را بگیرد.»

وی در ادامه بر ضرورت توسعه فیزیکی کتابخانه‌ها تاکید کرد و افزود: «یکی از نیازهای مبرم در این زمینه، توسعه کتاب‌خانه‌ها؛ خصوصا در مدارس است. البته آموزش و پرورشی که بودجه لازم برای پرداخت معلمان خود را هم ندارد، نمی‌تواند در این مسیر چندان موفق باشد.»

جهانگیریان پیشنهاد داد: «به نظر من مراجع و علما با اطلاع‌رسانی و تبلیغ ساخت کتابخانه برای کودکان و نوجوانان در کنار سایر امور خیریه، می‌توانند در جذب خیرین مدرسه‌ساز و سایر خیرین، در این زمینه نقش‌آفرینی کنند؛ چراکه کسب دانش نیز در کنار آموزش‌های دینی و شرعی، مورد تاکید اسلام است.»

وی در پاسخ به این سوال که آیا پتانسیل ادبیات داستانی ایران برای پشتیبانی از چنین توسعه‌ای، کافی است یا خیر، جواب مثبت داد و گفت: «کشور ما به لحاظ نویسنده و شاعر کودک و نوجوان، موقعیت خوبی دارد و شاید بتوان ایران را از این منظر، در جایگاه دهم جهان قرار داد. ما از معدود کشورهایی هستیم که جشنواره تئاتر و فیلم کودک و همچنین نهادهای تخصصی مانند شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان داریم.»

این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان اضافه کرد: «به جز جنبه‌های کمی، ما نویسندگان خوبی در کشورمان داریم که اگر دولت‌های مختلف نسبت به ترجمه آثار آن‌ها به زبان‌های دیگر اهتمام می‌ورزیدند، امروز موقعیت ادبیات کودک و نوجوان ما در جهان، موقعیت بهتری بود.»

وی یادآور شد: «اما باید در نظر داشته باشیم که همیشه بازار در رشد ادبیات، سینما، تئاتر و سایر عرصه‌های فرهنگی هنری، نقش بسزایی دارد و طبیعی است که با تیراژ‌های 500 نسخه‌ای، نمی‌توان انتظار رشد و تعالی کتاب و کتاب‌خوانی در کشور را داشت.»

جهانگیریان توضیح داد: «یک نویسنده حرفه‌ای باید بتواند با فروش کتاب‌هایش، گذاران زندگی و امرار معاش کند. انتظار زندگی تجملاتی نداریم اما با وضعیت کنونی، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان حتی نمی‌تواند یک زندگی ساده و حداقلی را اداره کند.»

وی همچنین با یادآوری تجربه «قصه‌های مجید» نوشته هوشنگ مرادی کرمانی، بر ضرورت تعامل تلویزیون در حوزه کتاب تاکید کرد و گفت: «اقتباس شدن یک سریال از قصه‌های مجید، هم باعث افزایش آماری مخاطبان تلویزیون شد و هم روی فروش این قصه‌ها در بازار کتاب تاثیر داشت. بنابراین تجربیاتی از این دست، قطعا بی‌نتیجه نخواهد ماند.»

این نویسنده ادامه داد: «همچنین کانون پرورش فکری که خود وابسته به وزارت آموزش و پروش است، باید نگاه جدی‌تر و به‌روزتری به بازارهای کتاب داشته باشد و فعالیت خود در عرصه نشر را به بیرون از دیوارهای کانون یعنی به کتاب‌فروشی‌های دیگر کشور نیز تسری دهد.»