تکلیف سیدعباس صالحی با معاونان وزارت فرهنگ چه می‌شود؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، مطابق با لیست اعلامی حسن روحانی، سیدعباس صالحی؛ معاون امورفرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان وزیر پیشنهادی دولت دوازدهم به مجلس شورای اسلامی معرفی شده است؛ معاونی که به زعم بسیاری از کارشناسان و فعالان در عرصه‌ فرهنگ و هنر، قابل دفاع‌ترین کارنامه را در میان معاونان این وزارتخانه داشته است. اما سوال این است که بعد از تایید شدن صالحی از سوی مجلس و نشستنش بر مسند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم، وضعیت مدیریت در معاونت‌های قرآن و عترت، هنری، مطبوعاتی، سازمان سینمایی و البته معاونت امور فرهنگی به چه شکل خواهد بود.

آیا صالحی، دست به تغییر معاونان و مدیران خود خواهد زد؟ سابقه حضور او در معاونت امورفرهنگی می‌گوید، ترجیح سیدعباس، تعامل با نیروهای قدیمی است، اما آیا سیاست‌ها و رویکردهای مدیریتی او، با معاونان حاضر هم‌خوانی دارد؟ البته این احتمال زیاد است که صالحی دست به تغییرات سریع نزند و ترجیح دهد شانس معاونان و مدیران وزارتخانه متبوعه‌اش را در هماهنگ شدن با او و سیاست‌هایش را از آن‌ها نگیرد. اما بد نیست در ادامه مروری گذرا بر عملکرد معاونان این وزارتخانه طی مدت معاونت‌شان داشته باشیم.

مرادخانی و معاونت هنری

معاونت هنری وزارت فرهنگ را می‌توان به لحاظ موضوعی، گسترده‌ترین حوزه معاونتی این وزارتخانه دانست؛ حوزه‌ای که مدیریت و سیاست‌گذاری تئاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی را به عهده دارد و به تبع، دوایر و دفاتری زیر مجموعه این معاونت تعریف شده است. معاونت هنری پرحاشیه‌ترین معاونت این وزارت خانه بود و بارها شایعه برکناری و استعفای علی مرادخانی مطرح شد که هربار تکذیب شد.

موسیقی

در حوزه موسیقی، دوره دولت یازدهم را باید دوره پر فراز و نشیب دانست. راه‌اندازی مجدد ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی در این دوره را باید مهمترین رویداد موسیقی کشور دانست؛ اتفاقی که البته با مشکلات مالی و مدیریتی همراه شد و کار به استعفای رهبران این دو ارکستر (علی رهبری و فرهاد فخرالدینی) و انتخاب شهرداد روحانی و فریدون شهبازیان برای رهبری این دو ارکستر رسید. اما در مجموع، ادامه حیات دادن ارکسترها در کشور را باید از جمله اتفاقات مثبت در حوزه موسیقی عنوان کرد.

اما جنجالی‌ترین اتفاقات در حوزه موسیقی برمی‌گردد به تداوم لغو کنسرت‌های مختلف، در سراسر کشور بود. روی هم رفته این وضعیت، نارضایتی‌های زیادی را در میان اهالی موسیقی ایجاد کرده که در حیطه اختیارات معاونت هنری تعریف می‌شود.
البته موضوعات دیگری نیز در این عرصه، می‌تواند موضوع نقد به عملکرد معاونت هنری باشد. به عنوان مثال ماجرای انتخاب حمیدرضا نوربخش؛ مدیرعامل خانه موسیقی به عنوان دبیر جشنواره موسیقی فجر که با اعتراض جمعی از موزیسین‌ها همراه شد اما اخیرا حکم دبیری او، برای جشنواره آتی هم امضا و ابلاغ شد.

تئاتر و آرامش پس از طوفان

باید قبول کرد در حوزه نمایش، برآیند اقدامات معاونت هنری، برآیند قابل دفاعی است. در تایید این ادعا، تسویه بدهی گروه‌های نمایشی که از دوره قبل روی هم انباشته شده بود، یکی از مصادیق اصلی به شمار می‌آید. البته با این‌ همه نباید منکر مشکلات عدیده تئاتر کشور در سال‌های اخیر بود. شاید کمبود سالن‌های مجهز و مناسب را باید همچنان مشکل اصلی تئاتر در کشور دانست؛ اگرچه وعده گسترش تئاتر با مشارکت بخش خصوصی، در این دوره محقق شد اما عمده سالن‌‌های اضافه شده در بخش خصوصی، فاقد کیفیت لازم‌اند. البته بازسازی تئاتر شهر از سالهای دور تا به امروز نقطه ضعف این مرکز تئاتری بوده است.

اما یکی دیگر از نمره‌های مثبت در کارنامه مدیریت تئاتر را باید سروسامان دادن به وضعیت بیمه هنرمندان این حوزه دانست؛ یادمان نرود که این مقوله، چالش‌های زیادی را برای هنرمندان؛ خصوصا پیشکسوت‌های تئاتر ایجاد کرده است که می‌شود گفت با افزایش فعالیت صندوق هنر، شاهد کاهش این مشکلات بوده‌ایم؛ اما قطعا امکانات موجود، برابر با مطالبات و انتظار اهالی هنر نیست. می‌توان گفت تکیه مهدی شفیعی بر صندلی این اداره با آرامش هنرمندان همراه شد.

تجسمی و حاشیه‌هایش

حوزه هنرهای تجسمی، البته در ادوار مختلف حوزه بی‌تحرک و تبعا کم حاشیه‌تری نسبت به سایر حوزه‌ها بوده است اما با توجه به برگزاری اکسپوها در سال‌های اخیر، رفته رفته شاهد پویایی بیشتری در این حوزه‌ هستیم. اما اتخاذ تصمیمات مدیریتی در این حوزه، با جنجال‌های مختلفی در دولت یازدهم مواجه شد. یکی از این تصمیمات، تصمیم واگذاری اداره موزه هنرهای معاصر به بخش خصوصی بود؛ اتفاقی که با اعتراض شدید هنرمندان و علاقه‌مندان به هنرهای تجسمی مواجه شد و به تجمع معترضان در مقابل این موزه انجامید و سرانجام تصمیم‌گیرندگان را از تصمیم خود منصرف کرد.

تصمیم جنجالی دیگر در این حوزه، تصمیم انتقال گنجینه آثار ارزشمند این موزه، به موزه‌ای در فرانکفورت بود. این تصمیم با مخالفت اقشار مختلف، از هنرمندان گرفته تا سیاسیون و مجلسی‌ها روبرو و هم متوقف شد. در مجموع می‌توان تصمیمات غیرکارشناسانه را یکی از اصلی‌ترین موارد قابل نقد در این عرصه دانست؛ آنچنانکه اهالی انجمن‌های مختلف هنری نیز اعتراضشان این است که چرا در تصمیمات اینچنین، نظر آنان را جویا نمی‌شوند.

سازمان سینمایی و ...

حوزه سینما؛ به دلیل دامنه علاقه‌مندی‌ جامعه و ملاحظاتی که بر آن وارد است، همیشه پر خبرترین و البته پرحاشیه‌ترین حوزه فرهنگی به شمار می‌آید. یکی از مسائل اصلی‌ در سینمای ما، همانند دوره‌های قبل فیلم‌های توقیفی بوده است، اما این موضوع، در دوره محمدمهدی حیدریان؛ رئیس جدید سازمان سینمایی همچنان در دستور کار قرار دارد؛ تا جایی که سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر کنونی فرهنگ دستور به تشکیل کمیته‌ای برای رسیدگی به وضعیت فیلم‌های توقیفی؛ یعنی فیلم‌هایی که با پروانه ساخت ساخته‌شده‌اند اما پروانه اکران نگرفته‌اند، تشکیل شود. البته هنوز نتیجه مشخصی از فعالیت این کمیته منتشر نشده و ارشاد اعلام نتایج را به آینده موکول کرده است. علی ایحال با اتکا به سابقه چند ماهه حیدریان، نمی‌توان ارزیابی درستی از عملکرد او داشت.

اما اتفاق مثبت دیگری که سینمای ایران طی سال‌های اخیر آن را تجربه کرد، رهایی از اقتصادی ورشکسته بود. باید پذیرفت که مردم بار دیگر با سینماها آشتی کردند و آمار فروش‌های میلیاردی، نوید وضعیت مناسبی را برای سینماگران به همراه داشت. البته اینکه نقش سازمان سینمایی در این رویداد چقدر بوده، مقوله‌ای است که باید مفصل کارشناسی شود. البته در این میان نباید از بازگشایی مهم‌ترین صنف سینمایی یعنی خانه سینما در شهریور سال 92 گذشت.

مطبوعات و حسین انتظامی

اگر در پاسخ به حال و اوضاع مطبوعات در دولت یازدهم، بخواهیم تعداد روزنامه‌ها و رسانه‌هایی که توقیف شده‌اند را در دستور کار قرار دهیم، قطعا وضعیت در طول معاونت حسین انتظامی، به مراتب بهتر بوده است. باید پذیرفت که فضای مطبوعات در کشور، روزگار آرام‌تری را تجربه کرده است. اما اگر جایگاه روزنامه‌ها و مطبوعات را در جامعه بررسی کنیم، نمی‌شود اُفت جایگاه اجتماعی آن‌ها؛ خصوصا روزنامه‌ها که تیراژ‌شان به شدت پایین آمده است را نادیده گرفت. این رویداد البته عوامل بسیاری دارد که در ید اختیار معاون امورمطبوعاتی وزارت فرهنگ نیست؛ عواملی مانند توسعه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و... اما به هر تقدیر سیاست‌ها و نظارت‌ها می‌تواند موید حفظ کیفیت و سیطره فعالیت رسانه‌ها و روزنامه‌ها باشد.

اما اگر بخواهیم اقدامات مثبت حسین انتظامی را در طول این مدت برشماریم، در وهله نخست باید عملکرد او در تقسیم یارانه بین رسانه‌ها و قطع یارانه رسانه‌های دولتی را مورد توجه قرار داد که امری قابل توجه بود. نکته دیگر سر و سامان دادن به وضعیت بیمه اهالی خبر و رسانه بوده است که البته فراز و نشیب‌هایی هم داشته و یکی دوبار با موانعی نیز روبرو بوده است؛ ولی در مجموع فعالیت این معاونت را در برقراری بیمه پایه تامین اجتماعی و بیمه‌ تکمیلی باید مثبت خواند. مورد دیگری که در دستور کار این معاونت قرار گرفته و البته باید گزارش‌های دقیقی از حدود و ثغور اجرایی شدن آن ارائه شود، این شرط بوده که رسانه‌های در صورتی از یارانه برخوردار می‌شوند که خبرنگاران خود را به عنوان خبرنگار بیمه کنند! حاکم کردن این شرط که البته باعث سبک شدن مسئولیت بیمه کردن خبرنگاران از سوی وزارتخانه و از طریق صندوق حمایت از نویسندگان،‌ هنرمندان و خبرنگاران می‌شود، مطلوب خبرنگاران است اما چنانچه گفته شد، هنوز گزارشی از چگونگی و میزان تحقق آن ارائه نشده است.

قرآن و عترت و حشمتی

معاونت قرآن و عترت که اداره آن در چهارسال گذشته به عهده حجت‌الاسلام محمدرضا حشمتی بوده، عملکرد قابل قبولی داشته است. حرکت به سمت استفاده از فن‌آوری‌های نوین در مباحث آموزشی، توجه ویژه به هنر و هنرمندان قرآنی، تدوین طرح جامع نظارت بر موسسات قرآنی، اجرای طرح تلاوت در 15 استان، حمایت از فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی، راه‌اندازی بانک الکترونیکی حافظان قرآن و... از جمله اقدامات مثبت صورت گرفته در این معاونت بوده است. همچنین برگزاری نمایشگاه قرآن که همه ساله در ماه مبارک رمضان برپا می‌شود نیز با نظم قابل قبولی تداوم یافته است. با این اوصاف کارنامه این معاون وزارت فرهنگ را می‌توان کارنامه‌ای قابل دفاع دانست؛ هرچند به طور کلی حیطه فعالیت این معاونت، حیطه کم حاشیه و کم جنجالی است.

کتاب و سیدعباس

از همه حوزه‌های که بگذریم، به حوزه معاونت امورفرهنگی که در واقع حوزه کتاب است، می‌رسیم؛ حوزه‌ای که سیدعباس صالحی، گزینه پیشنهادی رئیس جمهوری برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس شورای اسلامی معرفی شده است. همانطور که پیش‌تر در خبری آمد، عملکرد صالحی در این حوزه، رضایتمندی اکثریت قریب به اتفاق در حوزه نشر را با خود همراه داشته است؛ چنانچه چندی پیش 360 ناشر طی نامه‌ای خواستار ماندن صالحی در مقام معاونت شدند.

از جمله اقدامات مثبت در دوره معاونت صالحی، می‌توان به هدایت یارانه‌های نشر به سمت و سویی عادلانه‌تر و اثربخش‌تر اشاره کرد؛ به طوری که در این دوره، یارانه‌ها بیشتر به سمت مخاطبان کتاب و کتاب‌فروشی‌ها حرکت کرد که برگزاری طرح‌های حمایتی عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب از جمله مصادیق آن‌ها است.

راه اندازی شورای نظارت بر نشر در بخش بزرگسال که یکی از بندهای ضوابط نشر است و در دولت قبل معوق مانده بود، یکی از اصلی‌ترین اقدامات مثبت در کارنامه صالحی به شمار می‌آید.

پیگیری بیمه اهالی قلم که حالا قرار است با ارئه تسهیلات به آنان همراه شود، یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته در این دوره بود. در حوزه نمایشگاه کتاب تهران نیز مهم‌ترین تصمیم که نقل مکان کردن نمایشگاه از مصلی تهران به مجموعه شهر آفتاب بود، در این دوره اتفاق افتاد که مجموعا این اقدام توانست نظر اکثریت فعالان نشر را جلب کند و اقدامی موفق قلمداد شود. در این زمینه، همچنین نباید واگذاری عمده بخش‌های اجرایی نمایشگاه به تشکل‌های نشر را نیز فراموش کنیم. صالحی با این رویکرد، قدمی مهم برداشت و تشکل‌ها و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان را به رسمیت شناخت. همکاری نزدیک معاونت با تشکل‌های نشر، البته در سایر امور نیز جریان داشته است که میوه‌های شیرینی نیز برای نشر به بار نشانده؛ مثل محقق شدن قطع مالیات کتاب‌فروشان و همچنین رفع مشکلات بیمه‌ای که ناشران و کتاب‌فروشان با سازمان تامین اجتماعی داشته‌اند.

سیدعباس صالحی از همان ابتدای کار در معاونت امورفرهنگی، نیت کرد تا حد امکان مشکلات ناشران و کتاب‌فروشان را مرتفع کند و در این مسیر، سعی کرد با حذف واسطه‌ها، شخصا وارد میدان شود و با فعالان نشر ارتباطی مستقیم برقرار کند. نشست‌های دوره‌ای او در کتاب‌فروشی‌های مختلف و نشستن پای صحبت کتاب‌فروشان، ناشران و مولفان، تاثیر مثبتی روی اهالی نشر گذاشت، چراکه که اولا نیت صالحی را برای رفع مشکلات دریافتند و ثانیا احساس کردند می‌توانند بدون واسطه و تاخیر، مشکلات‌شان را با او در میان بگذارند.

بدون شک، سیدعباس صالحی را باید موفق‌ترین معاون در وزارت فرهنگ و ارشاد دولت یازدهم خواند و این مساله، انتخاب او به عنوان وزیر دولت دوازدهم، انتخابی منطقی می‌نماید. اما باید منتظر ماند و دید او بعد از دریافت رای اعتماد از مجلس، چه کسی را جایگزین خود می‌کند که بتواند ادامه‌دهنده راهش باشد.

حرف آخر اینکه...

هرچقدر هم که کارنامه معاونان وزارت فرهنگ قابل دفاع باشد، بازهم اعمال تغییرات در چینش مدیران، با تغییر وزیر امری طبیعی و گریزناپذیر خواهد بود. ضمن آنکه قطعا برای رفع نقایص و تقویت حوزه‌های مدیریتی، معاونت‌های مختلف نیازمند تغییرات مختلفی خواهند بود که مشی فکری و اخلاقی صالحی نیز در این رویه، تاثیر خواهد داشت. او در چهار سال قبل نشان داد تقیدات اخلاقی‌اش باعث رویکردی ملاحظه‌گرا و محتاط در رفتار او شده؛ حال آنکه از یک وزیر، انتظار قاطعیت بیشتری می‌رود و چه بسا این مساله، تداوم همکاری با برخی از معاونان و مدیران را به چالش بکشد.