آمار تولید علم در رشته‌های دانشگاهی/ مهندسی در صدر

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین‌المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی گفت: «بررسی پایگاه شاخص‌های اساسی علم آی.اس.آی (ESI-ISI) نشان می‌دهد که رشته‌های وابسته به حوزه‌های مهندسی، ریاضیات و کشاورزی بالاترین سهم از مقالات برتر دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. در سال ۲۰۱۶ میلادی ایران ۲.۴درصد از مقالات برتر دنیا را تولید کرد، اما سهم رشته‌های موضوعی مختلف در این زمینه متفاوت است.»

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ادامه داد: «یک درصد از مقالات دنیا 18درصد از استنادهای کل را دریافت می‌کنند که این مقالات در واقع تولید علم برتر دنیا را تشکیل می‌دهند. مقالات برتر در بازه 10 سال اخیر توسط پایگاه شاخص‌های اساسی علم آی.اس.آی به صورت دو ماه یک‌بار روزآمد و اعلام می‌شود، از همین رو تعداد این مقالات همیشه تغییر می‌کند و ممکن است یک مقاله در یک دوره زمانی در دسته مقالات برتر قرار گیرد و در یک دوره دیگر از این فهرست حذف شود. اساسا مقالات پر استناد یا مقالات برتر به دلیل اهمیت آن به عنوان شاخصی برای کیفیت علم تلقی می‌شود.»

او افزود: «مقالات برتر به جهت استنادهای بیشتری که دریافت می‌کنند مقالات برتر یا پراستناد نامیده می‌شوند. استناد به مفهوم استفاده است و مهمترین شاخص سنجش میزان مرجعیت علمی همین استنادها هستند.»

سرپرست ISC در ادامه گفت: «بر‌اساس آخرین اطلاعات مستخرج از پایگاه شاخص اساسی علم (ESI-ISI) پژوهشگران کشور در تولید علم برتر در حوزه‌های وابسته به مهندسی ۵۰۲ مقاله برتر در 10 سال اخیر تولید کرده‌اند. بعد از این حوزه، پژوهشگران حوزه شیمی قرار دارند که با تولید ۱۹۲ مقاله برتر بیشترین تعداد مقالات برتر کشور را تولید کرده‌اند. پژوهشگران حوزه‌های فیزیک و ریاضیات نیز هر کدام با تولید ۱۱۰ و ۱۰۳ مقاله برتر در جایگاه‌های سوم و چهارم کشور در این زمینه قرار گرفته‌اند. حوزههای علوم کشاورزی، علوم مواد، پزشکی بالینی، علوم رایانه، داروشناسی و سم‌شناسی، علوم گیاهی و دامی، زیست‌شناسی و زیست‌شیمی، زمین‌شناسی، محیط‌شناسی و بوم‌شناسی، علوم اجتماعی، کلیات، بیولوژی مولکولی و ژنتیک، ایمنی‌شناسی، روانشناسی و روانپزشکی، علوم اعصاب و رفتار، علوم اقتصاد، علوم هوا و فضا و میکروبشناسی به ترتیب بیشترین تعداد مقالات برتر کشور را تولید کرده‌اند.»

دهقانی گفت: «محاسبه سهم میزان تولید علم از کل تولید علم دنیا یک شاخص نسبی محسوب می‌شود که این شاخص نیز بسیار مهم است. پژوهشگران حوزه مهندسی کشور ۴.۷ درصد از مقالات برتر حوزه مهندسی دنیا را در 10 سال اخیر تولید کرده‌اند. سهم حوزه ریاضیات، کشاورزی، علوم رایانه به ترتیب ۲.۷، ۲.۶ و ۲ درصد است. حوزههای داروشناسی، شیمی، علوم مواد، فیزیک، زمینشناسی، محیطشناسی و بومشناسی، علوم گیاهی و دامی، زیستشناسی و زیستشیمی، پزشکی بالینی، بیولوژی مولکولی و ژنتیک، ایمنیشناسی، علوم اجتماعی، کلیات، علوم اقتصاد، علوم هوا و فضا، روانشناسی و روانپزشکی، میکروبشناسی و علوم اعصاب و رفتار به ترتیب در جایگاههای بعدی از لحاظ سهم از کل مقالات برتر دنیا قرار گرفتهاند. در این حوزهها سهم کشور بین ۱.۵ تا ۰.۱ درصد بوده است.

او افزود: «بررسی مقالات منتشرشده کشور نشان میدهد که مقالات برتر با توجه به حوزه موضوعی بین ۲ تا ۳۲ برابر مقالات دیگر استناد دریافت میکنند. مقالات برتر در حوزه بیولوژی مولکولی و ژنتیک به طور متوسط ۳۱۷ استناد دریافت کردهاند. در حالی که سایر مقالات در همین حوزه به طور متوسط 9 استناد دریافت میکنند. در حوزه مهندسی هر مقاله برتر حدود ۶۰ استناد دریافت کرده است در حالیکه سایر مقالات در این حوزه حدود ۶ استناد دریافت کردهاند.»

به گفته دهقانی در حوزه ریاضیات هر مقاله به طور متوسط ۴ استناد دریافت کرده است، در حالیکه این رقم برای مقالات برتر حدود ۴۸ استناد است. در فیزیک مقالات برتر ۱۳۶ استناد دریافت کردهاند در حالیکه متوسط تعداد استناد به کل مقالات ۷ است. این امر اثرگذاری مقالات برتر را در مرجعیت علمی نشان میدهد. هر چند کمیت تولید علم در طی سال‌های گذشته بیش از هر چیز به عنوان سنجهای برای توسعه علمی مورد استفاده قرار گرفته است، اما در کسب مرجعیت علمی کشورکه به روشنی در سند سیاستهای کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است اهمیت بالاتری دارد.