پاسخ به رایج‌ترین سوالات درباره اهدای عضو

پیوند اعضای بدن یک فرد به فرد دیگر برای نجات زندگی یا بهبود کیفیت زندگی وی را اهدای عضو می‌گویند. اهدای عضو می‌تواند از افراد زنده (در مورد کلیه یا قسمتی از کبد و ریه بزرگسالان به فرزندشان) یا از افراد مرگ مغزی و مرگ قلبی در شرایط خاص و با امکانات و تمهیدات ویژه، انجام شود.

به وضعیت غیرقابل بازگشت همه عملکردهای مغز اطلاق می‌شود. مغز هر انسان از دو قسمت اصلی تشکیل شده است: قشر مغز و ساقه مغز. در شرایطی که تمام قسمت‌های مغز از جمله ساقه از بین رفته است و تنفس بدون دستگاه تنفس مصنوعی، امکان ندارد، مرگ مغزی اتفاق می‌افتد. مرگ مغزی که یکی از معیارهای قطعی تعیین کننده مرگ است، به واسطه حوادثی مثل تصادفات رانندگی، وارد آمدن ضربه شدید به سر، سقوط از ارتفاع، خونریزی‌های داخلی مغز، سکته مغزی و مسمومیت‌های شدید اتفاق می‌افتد. از آنجا که در حالت زندگی نباتی، فرد بدون دستگاه می‌تواند نفس بکشد، مرگ مغزی با زندگی نباتی کاملا متفاوت است.

اعضای قابل اهدای بدن انسان، قلب و ریه‌ها ، خون، کبد و روده‌ها ، لوزالمعده و کلیه‌ها است. علاوه بر این اعضا، برخی از بافت‌های بدن هم قابل پیوند است. بااهدای قرنیه می‌توان بینایی را به فردی که دچار صدمه شدید چشم شده باز گرداند. تاندون و غضروف باعث بازسازی اعضای آسیب دیده می‌شوند. پیوند استخوان می‌تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دریچه قلب برای درمان کودکان با بیماری مادرزادی دریچه ای و بزرگسالان با دریچه آسیب دیده به کار می‌رود. پیوند پوست، نجات‌بخش بیماران با سوختگی شدید است. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در برخی سرطان‌های خون است. بد نیست بدانید برخلاف عضو، بافت می‌تواند تا 24 ساعت بعد از مرگ فرد اهدا شود و حتی می‌توان آن را برای مدت‌های طولانی ذخیره کرد.

بله. بعد از مرگ طبیعی تا 48 ساعت نسوجی مانند قرنیه، دریچه قلب، استخوان و تاندون قابل اهداست.

همه اهدا کنندگان عضو از نظر ابتلا به ایدز، هپاتیت، ویروس‌های مشابه و ... مورد بررسی قرار می‌گیرند.

بنا بر قانون، کلیه بیمارستان‌ها در سطح کشور اعم از دولتی و غیر دولتی موظفند موارد مرگ مغزی را به اطلاع این واحد برسانند. سپس هماهنگ کنندگان عضو پیوندی در محل حاضر شده و با خانواده فرد اهدا کننده در زمینه ابعاد قانونی و اخلاقی اهدا صحبت خواهند کرد.

خیر. هویت طرفین محرمانه می‌ماند. البته تعدادی از خانواده‌ها تمایل دارند که از طریق نامه‌های بی نام و نشان (با همکاری واحد فراهم آوری اعضای پیوندی) با هم مکاتبه داشته باشند. منتها هر سال در مراسمی تحت عنوان «جشن نفس، جشن زندگی» که به ابتکار واحد پیوند دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شکل گرفته و روز تولد حضرت فاطمه زهرا(س) برگزار می‌شود، همه خانواده‌های اهدا کننده عضو و گیرندگان اعضای پیوندی، دور هم جمع می‌شوند.

کل مراحل اهدا و پیوند عضو (اخذ رضایت از خانواده فرد اهدا کننده تا پایان برداشت و پیوند عضو) معمولا ٣٦ ساعت به طول می‌انجامد.

بله، البته اندازه عضو پیوندی حائز اهمیت است و باید مورد توجه قرار گیرد، به ویژه انطباق بافتی در خصوص پیوند کلیه، حیاتی است.

در شرایط خاص بله. «کلیه» یکی از معمول ترین اعضای اهدایی افراد زنده است؛ چون یک فرد سالم با یک کلیه هم قادر است به زندگی طبیعی خود ادامه دهد. قسمتی از کبد یا ریه و در موارد نادر، قسمتی از روده کوچک هم در زمان حیات، قابل اهداست. خون هم از مواردی است که می‌توان به راحتی به دیگران اهدا کرد.

اسلام برای حفظ جان انسان‌ها ارزش ویژه ای قائل است و هر عملی را که موجب نجات جان یا درمان یک انسان شود، قبول دارد. امام خمینی(ره)برخی ایرادهای اساسی که به پیوند عضو گرفته شده را با استدلال‌های فقهی پاسخ داده و عمل پیوند را در صورت رضایت اولیای دم و احترام به میت، از نظر اسلام جایز و صحیح دانسته اند.

باتوجه به اثر عمیقی که اهدای عضو برخلاف نظر خانواده بر بازماندگان می‌گذارد، جلب نظر خانواده برای اهدای عضو ضروری است و حتی با داشتن کارت اهدای عضو، در صورت عدم رضایت خانواده، اهدای عضو صورت نمی‌گیرد. با این حال، کارت اهدای عضو، نشان دهنده آرزوی قلبی فرد برای زندگی بخشیدن به انسان‌های دیگر است و نشان دادنش به خانواده فرد مرگ مغزی شده، می‌تواند تصمیم گیری را برایشان راحت تر کند. بد نیست خانواده را در جریان گرفتن کارت اهدای عضو قرار دهیم تا در صورت بروز حادثه و پیش آمدن شرایط اهدا، غافلگیر نشوند.

بله. هر زمان که از داشتن کارت منصرف شدید، می‌توانید با اعلام خواسته خود به مسئولان، تصمیم خود را مبنی بر اهدای عضو پس از مرگ لغو کنید. هر چند با در نظر داشتن نیاز به رضایت اولیای دم برای اهدا، با اعلام تغییر خواسته خود به اولیای دم هم می‌توانید انصراف خود را از اهدا عملی کنید.

از چندی قبل، با توجه به تقاضای زیاد دریافت کارت اهدای عضو، مدت زمان دریافت کارت برای هر فرد به بیش از 5 ماه رسید، به همین دلیل انجمن اهدای عضو ایرانیان سامانه ای به آدرس www.ehda.ir راه‌اندازی کرد که مدت زمان دریافت کارت را به طرز چشمگیری کاهش داد و انتظار رسیدن این کارت به داوطلبان ایثارگر به حداقل رسید. در این سامانه کد ملی هر فرد به شکل آنلاین کنترل شده و در صورتی که اطلاعات مطابق کارت ملی وارد شده باشد، کارت اهدای عضو صادر می‌شود و متقاضی می‌تواند همان لحظه کارت خود را ذخیره و چاپ کند. اطلاعات داوطلبان دریافت کارت، بلافاصله وارد سامانه کشوری کارت اهدای عضو شده و در آن ذخیره می‌شود. هر فردی که می‌خواهد اعضای بدنش پس از مرگ مغزی به بیماران نیازمند پیوند، اهدا شود، می‌تواند با عضویت در این شبکه و دریافت کارت به جمع اهدا کنندگان راه پیدا کند. البته نباید فراموش کرد به لحاظ قانونی، حتی با وجود این کارت هم بعد از مرگ مغزی فرد، اجازه اولیای دم برای اهدای اعضای بدن وی ضروری است.

با رضایت خانواده به اهدای اعضای عزیزشان، فرد مرگ مغزی می‌تواند ناجی جان یک تا 8 نفر باشد.

در صورت تمایل فرد و خانواده به اهدای نسوج پس از مرگ مغزی یا قلبی، می‌توان یک تا 53 نفر را از معلولیت رهاند و به زندگی فعال بازگرداند.

طبق آمار جهانی نیمی از موارد مرگ مغزی یعنی 2500 تا 4000 مورد می‌توانند اهدای عضو کنند. درحالی‌که سالانه فقط حدود یک‌چهارم این آمار، به اهدای عضو می‌رسند.

وقوع بیش از 5 تا 8هزار مرگ مغزی در کشور طی سال، علاوه بر این‌که به‌دلیل از دست‌رفتن زندگی این افراد موجب تأسف است، تأسف بزرگ تری را به‌دنبال دارد و آن از دست‌رفتن اعضای قابل استفاده این افراد است.

روزانه 7 تا 10 نفر در ایران به‌دلیل نرسیدن عضو پیوندی از دنیا می‌روند.

روزانه حدود 20 عضو سالم افراد مرگ مغزی دفن می‌شود.