داوود موسایی: مساحت مفید بخش ناشران خارجی نمایشگاه کتاب تنها 4200 متر مربع است/ رفتار ما جهان سومی است؛ خواسته‌هامان جهان اولی!

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، برپایی بخش ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران و ارائه تازه‌های نشر جهان در این بخش، یکی از اصلی‌ترین اهداف از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران طی سی سال اخیر بوده است. اما این رویه که در اضافه شدن عنوان «بین‌المللی» به نمایشگاه تهران نیز نقش داشته، همیشه با مشکلات و نقدهایی روبرو بوده است که همچنان نیز به قوت خود باقی‌اند.

رویای تعامل با نشر جهان و جای خالی ناشران خارجی

یکی از اصلی‌ترین مشکلات بخش ناشران خارجی در ادوار پیشین نمایشگاه کتاب تهران، به هم‌ریختگی و بی‌نظمی آن در ارائه کتاب‌ها از سوی غرفه‌داران است. بخشی که قرار است به تعامل صنعت نشر ایران و جهان کمک کند، عملا به بازارچه‌ متراکمی تبدیل می‌شود که معمولا به جای ناشران، موزعان و نمایندگان چند مرکز نشر در آن حضور پیدا می‌کنند و تنها رویکرد‌شان فروش کتاب‌های بیشتر است. در حالی که در نمایشگاه‌هایی مانند نمایشگاه فرانکفورت، عمدتا ناشران حضور دارند و ایام نمایشگاهی فرصتی است برای تعامل مراکز نشر با یکدیگر.

یکی از مشکلاتی که به تبع حضور متکثر نمایندگان و موزعان خارجی در نمایشگاه کتاب تهران رخ می‌دهد، انبوه کتاب‌هایی است که بدون هر نوع تقسیم‌بندی، در کنار یک‌دیگر ارائه می‌شوند. مثلا غرفه‌ای که کتاب‌های پزشکی فلان ناشر را می‌فروشد، درست نیم‌وجب آن‌طرف‌تر روی میزش، کتاب‌های ادبی، و کمی آن‌طرف‌تر کتاب‌هایی درباره دام‌داری و ... را چیده است. این مساله باعث می‌شود مخاطبان و علاقه‌مندان که ناشران و مترجمان نیز بخش قابل تاملی در میان آن‌ها هستند، نتوانند خرید‌های هدف‌مند و درستی داشته باشند.

200 هزار عنوان کتاب در 4200 متر مربع

داوود موسایی، مدیر کمیته ناشران خارجی سی‌امین نمایشگاه کتاب تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، ضمن تایید مشکلاتی که در این بخش از نمایشگاه وجود دارد، گفت: «مشکل اصلی این است که نمایشگاه کتاب ما، از جنبه‌های نمایشگاهی فاصله دارد.»

وی با اشاره به فضای تخصیص یافته به بخش ناشران خارجی در نمایشگاه گفت: «مطابق با تصمیم برگزارکنندگان، بخش ناشران داخلی در نمایشگاه امسال با حضور بیش از 2 هزار ناشر، 240 هزار عنوان کتاب ارائه می‌کند. این در حالی است که در بخش ناشران خارجی در دو سالن آثار عربی و لاتین، 200 هزار عنوان کتاب ارائه می‌شود.»

موسایی ادامه داد: «با وجود این حجم کتاب، میزان مکانی که در اختیار این دو بخش قرار گرفته، اصلا با یکدیگر هم‌خوانی ندارد. ما مجموعا در این دو بخش کمی بیشتر از 8 هزار متر مربع فضا در اختیار داریم (به گفته مدیر کمیته ناشران داخلی، فضای اختصاص یافته به ناشران داخلی 30 هزار متر مربع است) و فضای مفیدی که برای استقرار غرفه‌ها به کار ما آمده، تنها 50 درصد این مساحت؛ یعنی نزدیک 4 هزار و 200 متر است.»

مدیر کمیته ناشران داخلی نمایشگاه کتاب سی‌ام، اظهار داشت: «با این مساحت ناچیز، نمی‌توانیم از موزعان و نمایندگان ناشران خارجی بخواهیم دست به تفکیک موضوعی کتاب‌ها بزنند.»

نیاز به اطلاع‌رسانی و معرفی کتاب‌های خارجی

مدیر انتشارات فرهنگ معاصر با انتقاد از محدودیت‌ فضا که در تمام دوره‌های پیشین نیز وجود داشته است، گفت: «در نمایشگاه کتاب تهران همیشه مشکل متراژ وجود داشته است. من آرزو داشتم این مشکل یک روزی حل شود تا اگر یک ناشر خارجی از ما 200 متر فضا خواست، ما به او نگوییم که نداریم. اما ظاهرا گویا این نداشتن فضا، یک سنت شده و برخلاف تصور ما، نقل مکان کردن نمایشگاه به شهر آفتاب هم نتوانسته است این مشکل را حل کند.»

موسایی ضمن بیان اینکه در شرایط موجود، نمی‌توان چیدمان بهتری از کتاب‌ها در بخش ناشران خارجی داشت، گفت: «تنها کاری که می‌توانیم در حوزه ساماندهی کتاب‌های خارجی در نمایشگاه کتاب تهران انجام دهیم، در بخش اطلاع رسانی است؛ به طوری که نام و مشخصات کتاب‌ها را به شکل موضوعی؛ مثلا در حوزه ادبیات، تاریخ، فلسفه، پزشکی و ... دسته‌بندی کنیم و به مخاطبان اطلاع دهیم که برای یافتن کتاب مورد نظرشان،‌ باید به کدام بخش و کدام غرفه مراجعه کنند.»

وی به این سوال که آیا بانک اطلاعاتی مفیدی از اطلاعات کتاب‌ها و چکیده آن‌ها، برای علاقه‌مندان آماده شده است یا خیر، پاسخ منفی داد و گفت: «ببینید؛ گرفتاری نمایشگاهی به این بزرگی که مهمترین نمایشگاه ایران و حتی در منطقه به شمار می‌آید؛ عدم برنامه‌ریزی در طول سال است. اینکه ما بتوانیم دست‌آوردهای خود را ذخیره کنیم و در دوره‌های بعد، با آن‌ها بیافزاییم. دلیلش این است که در عمده سال‌ها، نمایشگاه را تشکل‌ها برگزار نکرده‌اند و دست نهاد دولتی بوده است.»

ضرورت تشکیل دبیرخانه دائم برای نمایشگاه کتاب تهران

این ناشر پیشکسوت خاطر نشان کرد: «نهادهای دولتی با تغییر دولت‌ها، تغییر می‌کنند و همه‌ رویه‌ها هر چهارسال یک‌بار به دست افراد جدید سپرده می‌شود. اما نهادهای مدنی؛ نهادهای ماندگار و همیشگی‌اند و این امکان را دارند که اهداف خود را در طول سال‌های متمادی دنبال کنند. مثلا اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران، 40 سال است که تشکیل شده و سیاست‌ها و اهداف کلی‌اش به جز اندکی تغییر، ثابت مانده است.»

وی ضمن ابراز امیدواری از اینکه در ادوار آینده، امکان ارائه اطلاعات لازم و کارآمد به بازدیدکنندگان نمایشگاه و بخش ناشران خارجی ایجاد شود، گفت: «من از بهمن‌ماه (به عنوان مدیر کمیته) آمده‌ام. اما برنامه‌هایی دارم که بعد از اتمام نمایشگاه آن‌ها را در اختیار معاونت امور فرهنگی قرار خواهیم داد تا مسیر رو به جلویی داشته باشیم.»

موسایی تاکید کرد: «نمایشگاه کتاب تهران باید یک دبیرخانه دائمی داشته باشد و بخش‌های مختلف در طول سال فعالیت خود را استمرار دهند. نه اینکه که 24 اردیبهشت نمایشگاه تمام شود و همه بروند تا بهمن سال بعد!»

مدیر کمیته ناشران خارجی همچنین درباره ساختار نمایشگاه و ضرورت اعمال تغییرات و اصلاحات در آن اظهار داشت: «رفتار ما جهان سومی است؛ خواسته‌هامان جهان اولی. وقتی می‌خواهیم مثال بیاوریم، از نمایشگاه فرانکفورت نام می‌بریم ولی در عمل نمی‌رویم ببینیم عوامل موفقیت این نمایشگاه چیست؛ یا از مسئولان این نمایشگاه نمی‌خواهیم که بیایند و اصول کارشان را به ما یاد بدهند. به هر حال باید بپذیریم که نمایشگاه در این ابعاد و سروشکل، فرایندی است که از خارج ایران آمده و ما باید در این زمینه از تجربیات موفق خارجی استفاده کنیم.»