مجموعه‌های استردادی اشیای تاریخی رونمایی شد/ برگی زرین در کارنامه دولت تدبیر و امید

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، محمدحسن طالبیان در مراسم افتتاحیه و رونمایی از مجموعه اشیای استردادی فرهنگی- تاریخی گفت: «خوشحالم در جشن انقلاب این دستاورد مهم دولت تدبیر و امید را به عنوان مجموعه‌ای که پراکنده نمایش داده شده بود در یک مکان به نمایش می‌گذاریم.»

وی اظهار کرد: «ما قبل و بعد از انقلاب اسلامی چنین دستاوردی نداشته‌ایم و این امر مدیون سازمان میراث فرهنگی و سفرای کشورها، وزارت امورخارجه، معاونت حقوقی سازمان بود.»

افزایش خرید و فروش اموال فرهنگی و تاریخی

طالبیان تاکید کرد: «خرید و فروش اموال فرهنگی و تاریخی متاسفانه امروزه افزایش پیدا کرده است. به خصوص در کشورهایی که سابقه تاریخی دیرینه دارند این معضل بیشتر شده است و کشورهایی که تمدنی ندارند، زمینه‌ساز ایجاد این امر هستند.»

وی ایران را به عنوان کشوری معرفی کرد که خرید و فروش اموال فرهنگی و تاریخی در آن رشد زیادی داشته و گفت: «ایران با عضویت در کنوانسیون 1970 اموال فرهنگی که از طریق قاچاق از افغانستان و کویت به ایران آمده بود را بازگرداند که این امر نشان از پایبندی او به تعهداتش است.»

وی از جمله برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی را رصد کردن حراجی‌ها معرفی کرد و افزود: «ما تلاش می‌کنیم آنچه به صورت قاچاق خارج شده بازپس گرفته شود. البته در این میان مشکلاتی وجود دارد که من به دو دسته آن را تقسیم می‌کنم؛ اول اموال فرهنگی- تاریخی است که در اختیار خانواده‌ها قرار دارد و مالکان آن خانواده‌ها هستند که در حراجی‌ها به فروش می‌رسد. این امر یا از طریق مالکان انجام می‌شود و یا کسانی این اموال را از خانواده‌ها سرقت کرده‌اند. بنابراین از آنجا که ما اسنادی از آنها نداریم، وقتی شکایت می‌کنیم جزو اموال مجاز شمرده می‌شود و نمی‌توانیم برای آنها کاری انجام دهیم. مساله دوم اشیاء قاچاقی است که از زیر خاک خارج می‌شوند و قاچاقچیان آنها را به فروش می‌رسانند که ما اطلاعات چندانی از آن نداریم. البته در مکان‌هایی چون جیرفت به دلیل اینکه اشیاء شناخته شده بود، توانستیم آنها را بازگردانیم. یکی دیگر از شکل‌ خارج شدن اشیاء دزدیده شدن آنها از موزه‌هاست که ما به همین خاطر آیین‌نامه اموال فرهنگی- تاریخی تنظیم کردیم. از سال گذشته شروع به نامه‌نگاری به همه دستگاه‌ها کردیم که فهرست اموال سازمان‌ها در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گیرد تا به موقع از قاچاق اموال جلوگیری کنیم.»

وی در ادامه سخنانش بر لزوم بانک اطلاعاتی تاکید داشت و افزود: «در سال 1970 یونسکو معاهده‌ای امضا می‌کند که ایران نیز عضو آن است؛ اگرچه بعد از انقلاب تعدادی آثار بازگشته، اما 4 استعداد نتیجه همکاری بین‌المللی بود که قرار نبود به ایران بازگردند. این اشیاء با تلاش و برنامه‌ منسجم بازپس گرفته شده‌اند.»

هیچ استردادی با این حجم و به این درجه از اهمیت صورت نگرفته بود

معاون میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه باید فضای جهانی را برای قاچاق ناامن کنیم، بیان کرد: «نه قبل و نه بعد از انقلاب هیچ استردادی با این حجم و به این درجه از اهمیت صورت نگرفته بود. نکته حائز اهمیت در این میان این است که برخی اشیا کوچک هستند ولی به لحاظ مطالعاتی فوق‌العاده اهمیت دارند.»

وی در ادامه سخنانش از برگزاری کارگاه‌های آموزشی صحبت کرد و در ادامه به این نکته اشاره کرد و افزود: «دو هفته قبل کارگاهی برای امین اموال‌ها برگزار شد. چنین کارگاه‌هایی می‌تواند در زمینه آموزش و آگاهی‌بخشی بسیار مهم باشد.»

طالبیان با اشاره به اینکه ایکوم در سطح جهان نمایندگان فعالی دارد گفت: «امیدواریم با همکاری نهادهای داخلی و بین‌المللی استردادهای دیگر نظیر محموله 30هزار لوح گلی و مجموعه شرق‌شناسی شیکاگو نیز انجام شود.»

سیدهادی قره سید رومیانی ​ معاون امور مجلس، حقوقی و استانها نیز در این مراسم اعلام کرد: «امروز یک روز خاطره انگیز است و یک برگ زرین در حفاظت از نوامیس فرهنگی ایران است.»

وی ادامه داد: «نمایش قدرت دیپلماسی یک کشور در زمان بررسی پرونده‌های بین‌المللی بررسی می‌شود و امروز به خاطر جایگاه ایران در سطح بین‌الملل و ایجاد فضای تعامل و گفت وگو شاهد استرداد اشیای تاریخی و فرهنگی به کشورمان هستیم.»

ایران بر بازگشت اشیای تاریخی به ایران توجه ویژه دارد

وی عنوان کرد: «کشورهای مختلف دنیا با توجه به جایگاه مهم بین‌المللی ایران و اینکه جمهوری اسلامی ایران را یک کشور موفق با دولتی برگرفته از قوانین دینی می‌دانند که بر بازگشت اشیای تاریخی به ایران توجه ویژه دارد.»

معاون حقوقی، مجلس و امور استان‌های سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همچنین تصریح کرد: «طی سال‌های گذشته در یکی از مقالات که در یکی از روزنامه‌های مهم و بین‌المللی به چاپ رسیده بود اعلام شد که یکی از مشکلات آینده ایران بررسی پرونده‌های بین‌المللی از جمله انرژی هسته‌ای است.»

وی ادامه داد: «اما امروز شاهد این هستیم که این پرونده به شکل مناسب و با بهره‌گیری از ظرفیت مهم و ارزشمند تعامل و گفت‌وگو در دنیا حل و رفع می‌شود که جا دارد به همین خاطر از دولت تدبیر و امید و از شخص رئیس جمهوری به عنوان دولتمرد حقوقی تشکر کنیم.»

وی همچنین یادآور شد که اکنون در جهان شاهد این هستیم که اجماع جهانی که علیه ایران بود به اجماع له ایران تبدیل شده است و البته همین امر نشان دهنده انسجام روابط بین‌المللی دولت تدبیر و امید است.»

افزایش تعاملات بین‌المللی و تلاش‌های حقوقی دولت

قره‌سید رومیانی در سخنانش بازگشت برخی از این اشیا بعد از 60 سال را نشان دهنده افزایش تعاملات بین‌المللی و تلاش‌های حقوقی دولت معرفی کرد و افزود: «دولت تدبیر و امید با درایت و گفتمان بین‌المللی که ایجاد کرده است توانسته است به همه دنیا این پیام را منتقل کند که ایران به دنبل اعتلای فرهنگی در جهان است.»

سید‌محمد بهشتی نیز عنوان کرد: «از سوی کسانی که کارشناس نیستند و تخصصی نسبت به خدمات میراث فرهنگی ندارند گاه چیزهایی شنیده می‌شود که نشان از این است که یا اهمیت استرداد را متوجه نیستند و یا اهمیت زیادی می‌دهند.»

وی خطاب به کسانی که اهمیت استرداد را متوجه نیستند گفت: «شما معتقد هستید که چه اشکالی دارد که آثار ما در موزه‌های دنیا باشد چراکه ممکن است آنها بهتر از آن اشیا حفاظت کنند و یا کارهای پژوهشی بیشتر بر روی آنها انجام شود. سخن من این است که معمولا وقتی درباره آثار تاریخی فرهنگی و هنری منقول و یا غیرمنقول صحبت می‌کنیم هر اثر از هر حیث واجد ارزش است و این یعنی از نظر حفاظت، پژوهش و معرفی.»

موضوع استرداد به بحث حفاظت مربوط می‌شود

وی ادامه داد: «موضوع استرداد به بحث حفاظت مربوط می‌شود یعنی یکی از اقدامات حفاظتی معطوف به وجه حقوقی این آثار است و یک وجه حائز اهمیت این است که یک مال، متعلق به مردم است. وقتی در موقعیت‌های بین‌المللی شاهد این هستیم که آثار در موزه‌های خارجی ارائه می‌وشند گاه در مواجهه با ارقام دچار حیرت می‌شویم برای مثال 4 هزار قطعه از تخت جمشید در موزه‌های دنیا قرار دارد. »

بهشتی تاکید کرد: «ما صفت مالکیت نسبت به این اشیا داریم البته مالکیت معنوی هم در این میان وجود دارد که کسی به فکر آن نیست اما در مالکیت مادی ما دچار مشکل هستیم و باید اثبات کنیم که این شی تاریخی به کشور ما تعلق دارد.»

وی ادامه داد: «ما در جایی که می‌توانیم سند و مدرک ارائه کنیم و در محکمه، مالکیت را به اثبات رسانیم باید فعال باشیم.»

وی یادآور شد: «تا قبل از کنوانسیون 1970 اثبات مالکیت و توقع بازگشت اشیا به کشور بسیار سخت بود و بعد از عضویت ایران در کنوانسیون تلاش‌هایی انجام شد و بسته به شرایط فضایی به وجود آمد که غفلت را تا حدی پذیرفتنی می‌کرد ولی طی 20 سال اخیر تلاش هایی انجام می‌شود تا از ظرفیت های کنوانسیون استفاده کنیم و اکنون نیز این سعی به نتیجه نشسته است و همین امر نشان از این است که اگر جدی و هماهنگ عمل می کردیم سودهای بیشتری نیز می‌بردیم.»

وی ادامه داد: «اگر نسبت به اموال حساسیت نشان ندهیم، مالکیت آن به کشور دیگر اختصاص می یابد برای مثال بسیاری از آثار از جیرفت به عنوان اشیای تاریخی غرب آسیا ذکر شده که در این بخش از جهان چندین کشور وجود دارد. این امر برای این است که هیچ‌کس نتواند ادعای مالکیت نسبت به آن شی‌تاریخی داشته باشد و به لحاظ حقوقی مالکیت کشوری چون ایران را از بین ببرد که هم به لحاظ علمی و پژوهشی کار تحقیقاتی را مخدوش می‌کند و هم به لحاظ معرفی. وقتی وظایف در جهت مالکیت درست انجام ندهیم، فقط به موضوع مالکیت خدشه وارد نمی‌شود، بلکه مالکیت معنوی نیز دچار مشکل می‌شود و آثار به نام غیرایرانی معرفی می‌شود.»

مائورو کونچاتوری در این مراسم ضمن تاکید براهمیت استرداد اشیای تاریخی گفت: «این امر به اهمیت و ارزش همکاری‌های بین‌المللی اشاره دارد. بازگشت این اشیا با همکاری ایران و ایتالیا انجام شده و من از هم از این بابت خوشحال هستم.»

وی گفت: «ما در ایتالیا شاخه‌ای از دادگاه‌های پلیس کشور را داریم که کارش یافتن و بازگرداندن اشیای تاریخی است . فعالیت این پلیس‌ها نه تنها در ایتالیا بلکه با دیگر کشورها نیز ادامه داد. فعالیتهای این گروه در سطح ملی به مردم ایتالیا کمک می‌کند تا تکه‌های گم شده حافظه فرهنگی و تاریخی به کشور بازگردانده شود و در سطح بین‌المللی این فعالیت‌ها به صورت موازی ادامه دارد.»

کونچاتوری ادامه داد: «ما درشاخه دادگاه خاصی که برای استرداد اشیای تاریخی ایتالیا داریم اشیایی پیدا شده‌اند که ما کارشناسان خود را به سرعت برای شناسایی مبدأ اصلی آنها به صورت قانونی به کار گرفتیم.»

این مراسم نتیجه همکاری خوب و بزرگ بین‌المللی است

سفیر کشور ایتالیا تاکید کرد: «کشور ایتالیا اهمیت زیادی برای فرهنگ و میراث فرهنگی کشور قائل است. تمامی اشیای باستانی که در ایتالیا بازیابی می‌شوند نشانه‌ای از هنر و حساسیت‌های انسانی است که پدران بر روی اشیا خلق کرده‌اند بنابراین می توان گفت که اشیا با ما سخن می‌گوید و برای ما یک داستان محسوب می‌شود. اشیای تاریخی به ما می‌گویند که نسل گذشته چگونه زندگی را درک کرده و سرنوشت بشر را چگونه در ذهن خود پردازش کرده است. اشیا به ما پیامی از هوش و ذکاوت پدران و عقلانیت آنها را می‌رساند. این مراسم نتیجه همکاری خوب و بزرگ بین‌المللی است.»

در بخش پایانی این مراسم زهرا احمدی پور با تبریک به مناسبت دهه فجر گفت: «برایمان مهم است که اشیا برگشتند و برایمان مهم است که بخشی از هویت ما به زادگاه خود برگشته چراکه همه کشورها نیاز دارند علت وجودی خود را طرح کنند و درباره آن تحقیق کنند، مدارک و اسناد جمع‌آوری نمایند و مستندسازی کنند تا به عنوان سرمایه در اختیار ملت خود و دنیا قرار دهند.»

رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تصریح کرد: «خوشبختانه کشور کهنی مثل ایران که علت وجودی داشت و علت وجودی‌اش مستندهای بسیار گسترده و قوی دارد سعی کرده که از منظر علت وجودی خود فرصت‌هایی را در اختیار ملت قرار دهد برای این‌که یک مای بزرگ را تشکیل دهند. این ما در بستر تاریخی شکل گرفته ضمن این‌که باهم‌پیوستگی میان اجزای سازنده ملت پیدا شده است. در اعصار تاریخی این اتصال هویت‌ساز برقرار شده و کمک کرده که امروز کشور در نقشه جغرافیای سیاسی جهان جایگاهی که امروز می بینید قرار گرفته باشد.»

وی ادامه داد: «این موقعیت راحت تثبیت نشده و به راحتی عناصر هویت‌ساز مستندسازی نشده است. اینکه عناصر چگونه از کشور خارج شده‌اند و با چه همت و تلاشی و با چه دیپلماسی به کشور برگشته است مثل این است که یک کشور مورد هجمه قرار گیرد و فرد برای دفاع از خاک خود وارد جنگ شود. به همان بزرگی که دفاع از یک ملت رد مقابل جنگ اهمیت دارد تلاش و دیپلماسی برای برگرداندن عناصر و اجزای هویت‌ساز برای یک کشور نیز دارای اهمیت است چراکه در قبال حسی که یک ملت را به هم پیوند می‌دهد و علت وجودی تشکیل دهنده یک کشور است همه مسئول هستند. برای انجام این مسئولیت همه باید تلاش کنند و اجازه‌ ندهند که نقش‌هایی که در مناطق مختلف دنبا متفرق شده سرگردان بمانند.»

احمدی پور بیان کرد: «زادگاه عناصر تاریخی، فضای موهومی به نام غرب آسیا یا جنوب غرب آسیا و یا خاورمیانه نیست بلکه نامش ایران کهن است که دارنده علت وجودی در بین تمام کشورهای دنیا است. ایران نام آشنا در تمام ادوار تاریخ است. امروز مفتخریم که دولت تدبیر و امید سعی کرده با دیپلماسی و فن گفتگو و روابطی مبتنی بر عدالت، سیاست‌خارجی‌را به گونه‌ای پیش ببرد که بتوانیم از ظرفیت‌ها استفاده کنیم و عناصر هویتی را بازگردانیم. امیدوارم تمام اشیایی که از ایران در خارج از کشور هستند بازپس گرفته شوند و ما بتوانیم این عناصر را کنار هم داشته باشیم.»

لازم به ذکر است درنمایشگاه مجموعه‌های استردادی اشیای فرهنگی – تاریخی 287 شی تاریخی از مجموع 550 شی تاریخی استردادی به ایران در موزه ملی به نمایش در آمده است.این اشیای تاریخی از کشورهای آمریکا، ایتالیا و بلژیک در قالب چهار محموله به ایران استرداد و در این نمایشگاه در معرض نمایش قرار گرفته است. اشیای تاریخی شامل اشیای محوطه باستانی خوروین از کشور بلژیک 349 قطعه، اشیاء چغامیش از کشور آمریکا 109 قطعه، اثر مهرهای ساسانی از کشور آمریکا 73 قطعه و اشیاء توقیفی از کشور ایتالیا 21 قطعه است‌.