کشف بنای شاخص در قلعه تاریخی فردقان

وی اظهار داشت: «در تابستان سال 1394 با انجام فصل نخست عملیات گمانه‌زنی محوطه بخشی از حدود اربعه یک بنای تاریخی به‌ویژه دیوارهای شرقی، جنوبی و غربی با یک ستون چهار ترک به دست آمد.»

این باستان‌شناس گفت: «همچنین در جریان کاوش دو درگاه ورودی با دهانه 90 سانتیمتر و 180 سانتیمتر در دیوار جنوبی بنا مورد شناسایی قرار گرفت.»

به گفته کریمی فصل دوم گمانه‌زنی فردقان بامطالعه، تفسیر عکس‌های هوایی، حفر گمانه‌های آزمایشی، تعیین عرصه اصلی و حریم قلعه تاریخی فردقان همراه بود و حریم حدود اربعه بنای اصلی مشخص و پلان آن تهیه شد.

وی گفت: «بنای اصلی یک مربع به ضلع 17 متر است که در اضلاع شرقی و غربی دارای یک درگاه 1/80 و 2/20 متری و در ضلع جنوبی سه درگاه 90 سانتیمتری، 1/80 متری و 1/40 متری وجود دارد».

کریمی خاطرنشان ساخت: یک ستون چهار ترک نیز تاکنون از ضلع جنوب شرقی بنای اصلی به‌دست‌آمده است.

رئیس هیأت کاوش قلعه تاریخی فردقان افزود: «طبق مطالعات و کاوش‌های صورت گرفته، یک بنای شاخص در بخش مرکزی قلعه تاریخی فردقان وجود دارد که دستیابی به سایر ویژگی‌های معماری و تاریخی آن نیازمند انجام کاوش‌های بعدی خواهد بود.»

وی تصریح کرد: «تاکنون طی دو فصل گمانه‌زنی صورت گرفته عرصه و حریم قلعه فردقان تعیین و پلان بنای اصلی (آتشکده) خواناسازی شده است».

کریمی با بیان این‌که در این روستا بقایای یک قلعه تاریخی باقی‌مانده که در مرکز آن‌یک بنای اصلی قرار دارد و به آتشکده فردقان شهرت یافته است افزود: «این قلعه مساحتی بالغ‌بر یک هکتار را شامل می‌شود.»

به گفته این باستان‌شناس معماری بافت معماری درون قلعه در دوره‌های مختلف شاهد تحولات متعددی بوده و روستای کنونی فردقان بر روی بافت معماری گذشته شکل‌گرفته است.

گمانه‌زنی به‌منظور شناسایی و تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان شهرستان فراهان استان مرکزی با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.

بر اساس مطالعات صورت گرفته بر روی متون تاریخی، از سده سوم هجری به نام فردقان و برخی وقایع تاریخی مرتبط با آن در این متون اشاره‌ شده است. ازجمله، ابن فقیه همدانی نویسنده مختصرالبلدان و محمد بن حسن قمی در تاریخ قم (سده 3 هجری)، ابن اثیر (سده 6 و 7 هجری) در الکامل فی التاریخ و نیز احمد تتوی (سده 11 هجری) در تاریخ الفی به فردقان و آتشکده آن اشاراتی کرده‌اند.

در این متون به قلعه فردقان، آتشکده واقع در آن، تصرف و تخریب آن توسط حاکم قم در سال 288 هجری، انتقال درب مطلای آتشکده به کعبه در زمان حجاج بن یوسف، شکست علاءالدوله کاکویه از مسعود بن محمود بن سبکتکین و پناه گرفتن او در قلعه فردقان و نیز زندانی شدن بوعلی سینا در قلعه فردقان پرداخته‌ شده است. از میان متون مربوط به جغرافیایی تاریخی نیز یاقوت حموی در المعجم البلدان به فردقان اشاره ‌کرده است.