بخش خصوصی؛ حلقه مفقوده ایران در صنعت بانکرینگ

حوری قاسمی، خبرنگار اقتصادی آنا: ایران با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز و تولید فرآورده های متنوع از این منابع هیدروکربوری، اما هنوز نتوانسته سهم قابل توجهی را از بازارهای جهانی بدست آورد. ایران اکنون تنها حدود 4 درصد تولید نفت دنیا و 3 درصد تولید گاز را در اختیار دارد.

در تولید فرآورده های نفتی نیز با وجود آنکه به میزان قابل قبولی رسیده و در اکثر آنها به‌جز بنزین قابلیت صادرات دارد اما هنوز به عنوان یک بازیگر اصلی نقش خود را ایفا نمی کند.

در بازار فرآورده های نفتی حتی ایران از موقعیت استراتژیک خود نیز نتوانسته بهره کافی را ببرد و سهم ایران از صنعت پرسودی مانند بانکرینک یا همان سوخت‌رسانی به کشتی‌ها در خلیج فارس، کمتر از 10 درصد است.

این درحالی است که ایران در تولید بانکر (نفت کوره) به دلیل سنگین بودن نفت خام خود توان بالایی دارد اما بازار سوخت‌رسانی دریایی خلیج فارس را در غیاب ایران، کشورهای همسایه از آن خود کرده اند.

هر چند که خطوط ساحلی طولانی در شمال و جنوب کشور و اهمیت منطقه خلیج فارس و دریای عمان به لحاظ عبور و مرور نفتکش‌ها و کشتی‌های حامل کالا و موقعیت ممتاز آب‌های سرزمینی کشورمان مهم است به لحاظ نزدیکی به خطوط دریانوردی و عمق مناسب سواحل موقعیت ممتازی را جهت گسترش و توسعه این صنعت پیشرو کشور قرار داده، موقعیتی که استفاده بهینه از آن نشده است.

با توجه به اهمیت اقتصادی و سیاسی این موضوع در منطقه برای ایران، نمایندگان مجلس در جریان بررسی برنامه ششم توسعه، مصوب کردند که سهم ایران از بازار بانکرینگ خلیج فارس به 50 درصد افزایش پیدا کند اما با نگاهی به شرایط موجود، دستیابی به این سهم کار مشکلی به نظر می‌رسد.

سختی رسیدن به سهم 50 درصدی ایران در این بازار آنجا بیشتر احساس می‌شود که در حال حاضر بزرگترین مرکز بانکرینگ خلیج فارس، بندر فجیره است. بندر فجیره از ۲۰ سال گذشته با ورود به عرصه بانکرینگ و توسعه این صنعت توانسته یکی از بزرگ‌ترین مراکز عرضه خدماتی در سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری شناخته شود.

این بندر با تأمین سالانه ۱۲میلیون تن سوخت موردنیاز کشتی‌ها سومین بندر بزرگ جهان است و این درحالی است که حدود ۸۰ درصد سوخت مورد معامله در بندر فجیره به‌طور غیر مستقیم از طریق ایران (شرکت ملی نفت) تأمین می‌شود.

مسئله دیگری که راه را برای حضور موثر ایران در بانکرینگ سخت می‌کند، قوانین دست و پاگیر در ایران و تأمین سوخت با قیمت‌های غیر رقابتی است که رغبت سرمایه‌گذاران برای ورود به این عرصه را کاهش داده است.

نیاز بخش خصوصی به حمایت دولت در صنعت بانکرینگ

در همین زمینه احمد سرکندی، مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت سوخت‌رسانی و خدمات کشتیرانی ستاره قشم، با اشاره به اینکه در ایران باید بخشی از بازار بانکرینگ توسط بخش خصوصی فعال شود، به خبرنگار اقتصادی آنا گفت: اکنون تنها چند شرکت خصوصی در این زمینه فعالند.

وی ادامه داد: کسب مجوزهای مختلف در ایران، پیچیده، زمان‌بر و انرژی‌بر است و به دلایل مختلف باعث توقف کار می شود.

مدیر عامل شرکت سوخت رسانی و خدمات کشتیرانی ستاره خلیج فارس، تاکید کرد که مجوزهای مختلف باید با هدف کمک و تسریع کارها اعطا شود.

سرکندی، سرمایه گذاری مورد نیاز در این صنعت را بسیار سنگین دانست و افزود: بنابراین برای سرمایه گذار بخش خصوصی مطلوب نیست که کار متوقف شود زیرا می‌خواهد هرچه سریعتر پروژه بهره‌برداری شده و به سود دهی برسد زیرا در غیر این صورت هزینه‌ها افزایش پیدا کرده و جذب سرمایه سخت خواهد شد.

وی گفت: در تامین سوخت مورد نیاز نیز مشکلاتی وجود دارد و سازمان‌های مربوطه مانند سازمان بنادر، گمرک، وزارت کشور و در راس آن وزارت نفت باید به گونه‌ای عمل کنند تا دسترسی به سوخت میسر باشد.

مدیرعامل شرکت سوخت رسانی و خدمات کشتیرانی ستاره قشم، ادامه داد: با اینکار می توان سرمایه گذاران بخش خصوصی را توجیه کرد تا در جهت رقابت با کشورهای همسایه وارد عمل شوند.

سرکندی در ادامه گفت: در حال حاضر نیز تفاهم نامه‌هایی برای خرید سوخت داریم اما این موارد یکساله است و در تلاشیم تا این قراردادها بلند مدت شود.

وی با اشاره به موقعیت استراتژیک قشم در دهانه تنگه هرمز، گفت: باید تلاش شود تا جذابیت هایی در بلند مدت برای بخش خصوصی تعریف شود و با سرمایه گذاری و برنامه ریزی درست زیرساخت ها آماده شده تا بوسیله آن بتوان به سهم 50 درصدی دست پیدا کنیم.

مدیرعامل شرکت سوخت رسانی و خدمات کشتیرانی ستاره قشم ادامه داد: بخش خصوصی در این قضیه به حمایت های جدی نیاز دارد تا بتواند در فضای رقابتی شدید موجود، حرکت موثری انجام داده و حجم بزرگی از سوخت رسانی دریایی به بنادر ایران منتقل شود.

بنابراین باید گفت، توسعه صنعت بانکرینگ نیازمند ایجاد بستر و زیرساخت‌های مناسب و تغییر قوانین، پرهیز از بخشی نگری، تقویت نگاه ملی، حمایت از بخش خصوصی در چارچوب قوانین و آزادسازی نرخ فروش سوخت است، تا با تغییرات ایجادشده انگیزه‌ای در بین فعالان اقتصادی برای ورود به این صنعت نوپا ایجاد شود.

روزانه حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت خام مبادله و ۱۸ هزار فروند کشتی در خلیج‌فارس تردد می‌کنند و در حال حاضر طرح سوخت‌رسانی دریایی به کشتی‌ها در بندرعباس ( ۲نقطه)، جزیره خارگ، بندر ماهشهر و عسلویه راه‌اندازی شده است.

طبق آمارهای ارائه‌شده تا پایان سال ۱۳۹۴ حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار تن سوخت مایع از طریق مراکز بانکرینگ به کشتی‌های عبوری خلیج‌فارس تحویل داده شد.

درآمد 8 میلیارد دلاری صنعت بانکرینگ در خلیج فارس

به گفته اسدلله قره خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، سهم خلیج فارس از بانکرینگ سالانه حدود 8 میلیارد دلار است که بخش بزرگی از آن در اختیار امارات قرار دارد.

قره‌خانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی آنا، افزود: در رابطه با بانکرینگ در حوزه خلیج فارس، ایران امتیاز بزرگی دارد و می توان با تکیه بر این امتیاز، ارزش افزوده زیادی را نصیب کشور کنیم اما این مزیت تاکنون بلا استفاده باقی مانده است.

وی ادامه داد: در غیاب ایران، این نیاز منطقه ای توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس پر شده است.

نماینده مجلس دهم، افزود: ایران با توسعه بانکرینگ می تواند اشتغال، ارزش افزوده، ایجاد امنیت و خدمات جانبی را رونق دهد.

وی با اشاره به توان ایران در تولید سوخت باکیفیت، گفت: ایران می تواند با رونق صنعت بانکرینگ خود این سوخت را به جای صادرات، با قیمتی مناسب تر به کشتی های عبوری از خلیج فارس بفروشد.

به گفته قره‌خانی، توجه به این عوامل باعث شد تا نمایندگان در برنامه ششم توسعه ، افزایش سهم ایران از بازار بانکرینگ خلیج فارس را تا 50 درصد مصوب کنند.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به اینکه اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، رسیدن به این هدف دور از ذهن است، گفت: اما اجرا شدن برجام فضا را عوض کرده است. بعد از برجام، شرکت های متعددی تمایل به سرمایه گذاری در ایران دارند و در پسا برجام، تردد کشتی‌ها به آب های ایران بیشتر شده که می تواند فرصت مناسبی برای رونق بانکرینگ باشد.

وی افزود: بنابراین اگر اقدام متمرکزی صورت گیرد و فضای بهتری ایجاد کنیم، با حضور سرمایه گذاران می توان به این هدف رسید.

قرهخانی ادامه داد: یکی از مهمترین راههای رسیدن به این هدف، ورود بخش خصوصی است که می تواند بخش خصوصی داخلی و بین المللی باشد.

در پایان باید گفت، با توجه به این که حدود ٧٠ درصد تجارت جهانی از طریق حمل و نقل دریایی صورت میگیرد، کیفیت، قیمت، ایمنی و سهولت دسترسی به سوخت خوراک موتور کشتی‌های عبوری از آب ها موضوعی بسیار با اهمیت است و صنعت بانکرینگ به همه این موارد توجه دارد.

ایران در یکسالگی برجام می تواند از این موقعیت استفاده کرده و سهم خود را از بازار پس بگیرد، سهمی که با قانون گذاری درست و موثر و رفع موانع مانند مجوزهای دست و پاگیر قابل دسترس خواهد بود در غیر این صورت در پایان اجرای برنامه ششم نیز در این صنعت، کاری از پیش نبرده ایم.