درس‌های بشار اسد از پیروزی در حلب و شکست در پالمیرا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، معادلات میدانی جنگ سوریه نشان نشان می‌دهد که مسکو تا اندازه زیادی بر تصمیم‌گیری‌های دمشق اثر دارد. روسیه از زمان ورود به جنگ سوریه، سرنوشت این جنگ را تغییر داد.

برای روس‌ها لذت پیشروی ارتش سوریه تحت حمایت هوایی آن‌ها در حلب، خیلی زود با از دست رفتن کنترل پالمیرا و هجوم داعش به این شهر به تلخی مبدل شد.

«از دست رفتن کنترل پالمیرا، خدشه‌ای به پرستیژ ما بود.» این جمله‌ای از ژنرال یوری بالیوسکی، فرمانده سابق ارتش روسیه در گفت‌و‌گویی با اینترفاکس بود. او می‌گوید داعش به این دلیل کنترل مجدد پالمیرا را به دست گرفت که یک اشتباه در طراحی نظامی صورت گرفته بود و و نیروهای مدافع به اندازه کافی در این شهر وجود نداشتند.

وزارت دفاع روسیه گفته که نیروهای دولتی سوریه باید پالمیرا را ترک می‌کردند؛ چرا که تعدادشان در قیاس با نیروهای دشمن کمتر بود و حتی تصور می‌شد که نیروهای دشمن افزایش یافتند. وزارت دفاع روسیه افزوده که شمار نیروهای داعش در روز 11 دسامبر(21 آذر) (روز سقوط مجدد پالمیرا) ابتدائا 4 هزار نفر بوده و سپس به 5 هزار نفر رسیده است.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفته که حمله داعش به پالمیرا و فرار نیروهای داعش از موصل به سوریه ممکن است بخشی از برنامه استراتژیک آن‌ها برای تسکین شکست‌هایشان در اطراف حلب باشد.

در میان تحلیلگران نظامی روس، از دست رفتن شهر تاریخی پالمیرا، به ارائه تئوری‌های توطئه منجر شده است. دو نظریه در این خصوص قابل طرح است. نخست آن که آمریکایی‌ها، اجازه داده‌اند که شبه‌نظامیان داعش از موصل به سوریه بروند تا پالمیرا را فتح کنند و ضربه‌ای به پرستیژ روسیه وارد کنند. دوم این که، دولت‌های عرب از این حمله حمایت مالی کرده بودند تا تمرکز سوریه را از حلب منحرف کنند.

این تئوری که حمله به پالمیرا با حمله ارتش سوریه به حلب ارتباط دارد چندان دقیق نیست. اگر واقعا چنین چیزی صحت داشت، حمله داعش باید دو هفته جلوتر انجام می‌شد. از سوی دیگر، اگر هدف این بود که تمرکز ارتش سوریه از روی حلب برداشته شود، باید به مناطق دیگری از جمله حما یا جنوب غرب حلب حمله می‌شد تا ارتش سوریه، بخش‌های بزرگی از نیروهایش را به این مناطق گسیل کند.

از سوی دیگر درباره گزارش وزارت دفاع روسیه مبنی بر تخمین تعداد نیروهای حمله کننده به داعش نیز تردیدهایی وجود دارد. گزارش رسانه‌های حامی دولت سوریه می‌گوید که تعداد مهاجمان 2 هزار نفر بوده و اگر نیروهای پشتیبانی به موقع به استان حمص اعزام می‌شدند، این حمله به راحتی قابل دفع بود.

مولفه‌های مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد عملیات داعش برای فتح پالمیرا، عملیات بزرگی نبوده است. نخست، تعداد نیروهای کل نیروهای داعش در موصل که ممکن است شماری از آن‌ها به عملیات پالمیرا پیوسته باشند، جمعا 5 هزار نیرو است. درگیری‌ها در موصل همچنان ادامه دارد و در نتیجه امکان گسیل نیرو از موصل به پالمیرا امری غیرممکن است.

دوم این که داعش همچنان در حال جنگ با نیروهای دموکراتیک سوریه در استان‌های رقه، دیر الزور و حصکه است و عملا نمی‌توانسته نیروی زیادی به سوی پالمیرا اعزام کند.

سوم، همان طور که مشهور است، نیروهای داعش در تصمیم‌گیری‌هایشان به نحوی کاملا مستقل عمل می‌کنند و معمولا عملیات‌هایشان را در هسته‌های کوچک 15 تا 40 نفری به اجرا در می‌آورند. این استراتژی باعث می‌شود تا بمباران‌های دشمن بی‌اثر شود. همین تاکتیک برای بازپس گیری پالمیرا مورد استفاده قرار گرفت. نیروهای داعش کار حمله به پالمیرا را از روز 8 دسامبر (18 آذر) آغاز و سپس رفته رفته شهر را به محاصره درآوردند و با عقب راندن ارتش سوریه نهایتا به داخل شهر وارد شدند.

نکته قابل توجه این است که منابع نظامی گفته‌اند که هدف ابتدایی داعش، کنترل این شهر نبوده بلکه آن‌ها فقط می‌خواستند ذخایر نظامی ارتش سوریه را به چنگ درآوردند. اما نیروهای مدافع شهر، بلافاصله از مواضع خود عقب‌نشینی کردند و نیروهای مهاجم که به خوبی منطقه را می‌شناختند موفق شدند وارد شهر شوند.

این وضعیت به خوبی نشان می‌دهد که ارتش سوریه تا اندازه زیادی به حمایت‌های هوایی روسیه وابسته است. به همین دلیل استراتژی بعدی ارتش سوریه برای ادامه جنگ، تا اندازه زیادی به تصمیمات مسکو مرتبط است. به هرحال، اکنون که حلب به کنترل ارتش سوریه در آمده است، بشار اسد می‌تواند هزاران نیروی خودی را به سمت دیگری بفرستد.

اگرچه از نظر نظامی پیشروی به سوی دیرالزور منطقی به نظر می‌رسد اما اسد نه فرصت کافی و نه اشتیاق سیاسی لازم را دارد که با داعش در دیرالزور درگیر شود. از سوی دیگر روسیه نیز مشتاق است که تهدید داعش در پالمیرا به فرصتی برای گسترش همکاری با آمریکا در دوران ترامپ تبدیل شود. به هرحال، از دست رفتن بخشی از استان حمص می‌تواند جبهه جنوبی حلب را نیز به خطر اندازد.

از سوی دیگر هم مسکو و دمشق به خوبی می‌دانند که دیر یا زود، نوبت حذف داعش خواهد رسید. بنابراین، این گروه می‌تواند آخرین هدف حمله باشد. اما استان ادلب با جمعیت تقریبا بیش از دو میلیون نفر که تحت سلطه احرار الشام و جبهه النصره است، از اهمیت خاصی برخوردار است. ادلب در همسایگی لاذقیه، یعنی قلب دولت سوریه و مشرف بر جاده مهم منتهی به دمشق است.

بیشتر نیروهای مخالف حاضر در ادلب آموزش دیده هستند و جنگیدن با آن‌ها دشوار است. بنابراین، مسکو و دمشق احتمالا ترجیح می‌دهند تا از روحیه کسب شده از فتح حلب، در جنگ با نیروهای حاضر در ادلب استفاده کنند تا جنگ با داعش برای فتح مناطقی که از نظر استراتژیک کمتر اهمیتی دارند.

ترجمه هانا اسمخانی