اکثر جوانان ایرانی رویا دارند و کمتر عمل می‌کنند/ وجود بیگانگان فضایی را محتمل می‌دانم

نسترن صائبی، گروه علم و فناوری آنا- دکتر بهرخ خوشنویس در شهرستان ساری متولد شد. پیش از تولد، پدرش را از دست داد و بعد از مدت کوتاهی همراه خانواده از شهر ساری به اراک نقل مکان کرد. تا هشت سالگی در اراک بود و بعد از آن به تهران آمد. وی در سال 1353 موفق به اخذ مدرک کارشناسی در رشته مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی شریف شد و پس از یک سال، مدرک کارشناسی ارشد خود را در همان رشته کسب کرد و راهی آمریکا شد.

چهار سال بعد از دانشگاه دولتی اوکلاهما موفق به اخذ دکتری در رشته مدیریت و مهندسی صنایع شد. وی در سه دهه گذشته موارد متعددی را به عنوان اختراع به نام خود به ثبت رسانده است. با این حال در چند سال اخیر ساخت سازه‌های سه‌بعدی با استفاده از فرآیند سریع چاپ سه‌بعدی موضوع اصلی تحقیقاتش بوده است. حتی او قصد دارد با ناسا همکاری‌هایی برای پی گرفتن این ایده و ساخت ساختمان‌های در ماه و سیارات را شروع کند.

در ادامه گفت‌وگوی مکتوب ما با این دانشمند موفق ایرانی که از طریق ایمیل انجام شده است را می‌خوانید:

* هم‌اکنون پروژه ساخت‌وساز در کره ماه یا مریخ در چه مرحله‌ای است خودتان فکر می‌کنید که این پروژه چه زمانی اجرایی خواهد شد؟

مراحل اولیه‌! این پروژه در مراحل ابتدایی‌اش است چرا که طرح تکنولوژی، دستیابی به مواد مورد لزوم و استخراج آنها روی ماه و بهرام (مریخ)، آزمایش قسمت‌های مختلف پروژه روی زمین، پیش‌بینی زمان انجام و اتمام پروژه، نیاز به آگاهی از منابع لازم و برنامه تخصیص آنها دارد که خیلی از این تصمیم‌ها هنوز اتخاذ نشده‌اند.

* آینده پرینترهای سه‌بعدی را چگونه متصور می‌شوید؟

تصور می‌کنم که این دستگاه‌ها در آینده دقیق‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر خواهند شد، ولی هیچ وقت جای روش‌های فعلی ساخت را نخواهند گرفت. برخلاف انتظار برخی این پرینترها در منازل موارد استفاده زیادی نخواهند داشت.

* آیا به نظر شما واقعا سفر انسان به سیارات دیگر لازم است؟ دلیل شما برای این سفر چیست؟

بله لازم است. دلیل اول اینکه زمین جای مطمئنی نیست. همان‌گونه که سنگ‌هایی فضایی دایناسورها را منقرض کردند، می‌توانند در آینده تمام موجودات زنده روی زمین را نابود کنند. دلیل دیگر نیاز به آگاهی از حقایق کائنات است.

* آیا اگر زمینه‌های لازم فراهم شود، شما دوست دارید جزو انسان‌های اولی باشید که روی سیارات دیگر زندگی می‌کنند؟

خیر. شرایط زندگی برای اولین‌ها روی سیارات دیگر بسیار خطرناک و مشکل خواهد بود و مناسب شرایط سنی بنده نیست.

* آیا به وجود بیگانگان فضایی اعتقاد دارید؟ اگر بله، به چه دلیل؟

معتقدم انسان به آنچه که از طریق برهان ثابت نشده باشد نباید اعتقاد داشته باشد. بنابر این من به وجود موجودات دیگر اعتقاد ندارم، اما آن را بسیار محتمل می‌دانم.

* برخی انسان‌های پیشگام در حوزه فناوری مثل ایلان ماسک، بنیانگذار اسپیس‌ایکس و استیون هاوکینگ، فیزیکدان بزرگ جهان، نظر منفی راجع به ربات‌ها و پیشرفت آنها دارند. شما نظرتان چیست؟ کلا آینده ربات‌ها را چگونه می‌بینید؟

هیچ وقت نشنیدم که ایلان ماسک به ربات‌ها نظر منفی داشته باشد. او در حال ساخت اتومبیل‌های کاملا اتوماتیک (رباتیک) است. من نه تنها نظر بسیار مثبت به آینده ربات‌ها و نقش موثر آنها در زندگی بشر دارم، بلکه احتمال زیاد می‌دهم که گریزی از استفاده از ربات‌ها نخواهد بود. مثلا اگر آمار موفقیت جراحی مغز با ربات‌ها درصد خطای یک هزارم جراحی توسط انسان را داشته باشد، آیا کسی حاضر خواهد بود که یک جراح انسان مغزش را عمل کند؟

* اولین اختراعی که داشتید چه بوده و چه زمانی؟

اختراع دیجیتایزرهای دو و سه‌بعدی در سال 1984 (1364).

* در زمان‌هایی که اوقات فراغت دارید، آیا با گوشی خود سرگرمید و مثل خیلی‌ها بازی می‌کنید؟

از بازی با گیم‌های کامپیوتری خوشم نمی‌آید. به جای آن که وقتم را با آن چه دیگران ساخته‌اند، تلف کنم، ترجیح می‌دهم خودم چیزی نوین و خلاق ایجاد کنم.

* در مجموع از چه نرم‌افزارهایی در گوشی‌تان بیشتر از همه استفاده می‌کنید؟

تقویم، ایمیل، تلفن و Unit Conversion (تبدیل واحدها).

* آیا از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مثل تلگرام یا واتس‌اپ یا ایمو استفاده می‌کنید؟ اگر بله، در چه زمان‌هایی و برای چه کارهایی؟

اخیرا از تلگرام برای چند کانال حرفه‌ای استفاده می‌کنم آن هم معمولا در آخر شب و برای مدت محدود است. ترجیح می‌دهم در فرصت کمی که دارم بیشتر کتاب بخوانم تا چیزی یاد بگیرم که اساسی‌تر از چند خط در فضای مجازی باشد.

* شما سال‌ها در ایران زندگی و تحصیل کرده‌اید و حتی در سفرهایتان به ایران، با جوانان ایرانی آشنایی دارید. سطح سواد و علمی جوانان ایرانی را در چه سطح می‌بینید؟ چه توصیه‌ای به جوانان ایرانی دارید؟

بر اساس مشاهدات من، جوانان ایرانی کم مطالعه می‌کنند. در زمینه‌های فنی چندان تجربه عملی در کارهای خلاق ندارند. اکثرا رویا دارند و کمتر عمل می‌کنند. برخی از این صفات در اکثر کشورهای دیگر هم صادق است ولی شدت و ضعف دارد.

* کلا فضای فناوری و نوآوری در ایران از نظر شما چگونه است؟

علاقه‌مندان به فناوری و نوآوری در ایران کم نیستند ولی شرایط اقتصادی و مناسبات کاری در ایران نوآوری را دشوار می‌کند. با این حال افراد موفق نوآور، به نظر می‌آیند که در حال زیادشدن هستند.

* نظرتان درباره بازگشت به ایران چیست؟

البته که دوست دارم در مملکت خودم زندگی کنم. در این مرحله برای من مسائل اقتصادی از نظر نیاز شخصی مهم نیست ولی برای پیشبرد تحقیق و توسعه اهمیت دارد.

* فکر می‌کنید مهم‌ترین کاری که می‌توان برای بازگشت نخبگان مهاجر انجام داد، چیست؟

برای جوان‌ترها مسائل اقتصادی برای زندگی شخصی بسیار مهم است و این یکی از عوامل بازدارنده بازگشت مغزهای گریخته است. از طرف دیگر در همه جوامع، شرایط لازم دیگر برای بازگشت نخبگان مهاجرت‌کرده عبارتند از وجود احترام به حقوق اساسی انسان‌ها و فضای بازی که امکان تبادل نظر و ابراز عقیده آزاد را به انسان‌ها بدهد. همچنین مناسبات صحیح تجارت که در آن فساد مالی، رشوه، رانت‌خواری و غیره جایی نداشته باشد.