برنامه گسترده ارتش ترکیه برای پیشروی در عمق 100 کیلومتری خاک عراق

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، مقامات ارشد ترکیه اعلام کرده‌اند که به زودی ارتش این کشور برای مشارکت در عملیات آزادسازی موصل وارد عمل خواهد شد. آن‌ها گفته‌اند دلیل این کار این است که بیم آن دارند که اگر موصل، شهر عمدتا سنی نشین عراق از سوی نیروهای شیعه آزاد شود، تنش‌های قومی در عراق و منطقه افزایش پیدا کند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، روز سه‌شنبه در سخنانی که از تلویزیون دولتی این کشور پخش می‌شد به صراحت گفت: «بار دیگر تکرار می‌کنم، همان‌طور که ما در (عملیات) جرابلس و الرأی حضور داشتیم در (عملیات) موصل نیز حاضر خواهیم شد.»

اعلام مشارکت ترکیه برای حضور در نبردهای موصل در حالی انجام می‌شود که طی هفته‌های اخیر، عموما شبه‌نظامیان شیعه به همراه ارتش عراق، بخش‌های گسترده‌ای از حومه موصل را از کنترل داعش بیرون آورده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد که مشارکت ترکیه در عملیات آزاد سازی موصل که با اعتراض مستمر دولت مرکزی عراق رو‌به‌رو است به جای آن که به کاهش تنش‌های قومی بیانجامد، می‌تواند یک جنگ جدید میان شبه‌نظامیان شیعه و ارتش ترکیه پدید آورد.

در همین حال، ترکیه، عراق را به طور ضمنی متهم کرده که در تلاش است تا بافت جمعیتی موصل را تغییر دهد. بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه پیشتر هشدار داده بود که تلاش‌ها برای تغییر «ساختار جمعیتی موصل پس از اخراج داعش از این شهر، یک جنگ داخلی و قومی را ایجاد خواهد کرد.»

موصل پیش از تلاش صدام حسین، دیکتاتور سابق عراق برای تغییر بافت جمعیتی آن، عموما متشکل از کردها بود. اما در طول دوران حضور صدام حسین، عربی سازی این شهر در دستور کار قرار گرفت و عمدتا اعراب سنی مذهب در این شهر ساکن شدند.

عراق برای ممانعت از پیشروی ارتش ترکیه در خاک این کشور که از هفته‌های گذشته شدت گرفته متوسل به شورای امنیت شده است. رسانه‌ها به نقل از دفتر حیدرالعبادی، نخست‌وزیر عراق گزارش کرده‌اند که دولت بغداد از شورای امنیت سازمان ملل متحد خواسته تا هرچه سریعتر دستور دهد که پیشروی ارتش ترکیه به سوی شهر موصل متوقف شود.

مشارکت ترکیه در عملیات آزادسازی موصل مستلزم پیشروی ارتش این کشور به عمق بیش از 100 کیلومتری خاک عراق است. ترکیه همزمان با اعلام برنامه‌اش برای حضور در عملیات موصل، برنامه مشابهی را نیز در شمال سوریه اجرا کرده بود. ارتش ترکیه، اکنون به 45 کیلومتری عمق خاک سوریه نفوذ کرده است.

این حجم گسترده از نفوذ ارتش ترکیه به خاک عراق، قطعا با واکنش دولت مرکزی عراق همراه خواهد شد. ضمن این که هیچ بعید نیست که شبه‌نظامیان شیعه نیز برای دفاع از خود با نیروهای ترکیه درگیر شوند. این وضعیت، یک فاجعه تمام عیار برای ترکیه خواهد بود. رابرت رابیل، استاد علوم سیاسی در دانشگاه فلوریدا می‌گوید: «بدترین سناریو برای عراق این است که طرف‌هایی در آزادسازی موصل مشارکت کنند که پیشتر هیچ توافقی میان آن‌ها وجود ندارد.»

به هرحال اعلام برنامه ترکیه برای پیشروی به سوی موصل، یادآور گذشته این کشور است. موصل و کرکوک از زمان امپراتوری عثمانی جزئی از خاک این کشور به حساب می‌آمدند. پس از فروپاشی عثمانی نیز نخستین رهبران جمهوری ترکیه در جست‌و‌جوی راهی برای الحاق مجدد این دو شهر به خاک خود بودند اما در سال 1926، ترجیح دادند که از ادعاهای خود درباره حاکمیت بر کوکوک و موصل چشم‌پوشی کنند. با وجود این، ترکیه از آن زمان تاکنون همواره تلاش کرده تا بر تحولات شمال عراق اثر گذار باشد.

طی سال‌های اخیر، ارتش ترکیه همواره با گسیل تانک‌ها و جنگنده‌هایش به شمال عراق، به دنبال سرکوب شورشیان پ‌ک‌ک بوده و از پایان سال 2014، یک مرکز تمرین نظامی در نزدیکی بعشیقه در شمال موصل برپا کرده است. علاوه بر این، در تمامی این سال‌ها و با وجود مخالفت‌های مکرر بغداد، ترکیه به اقلیم کردستان اجازه داده تا نفت خود را از طریق بندر سیجان به بازارهای مدیترانه‌ای ارسال کند. دولت عراق می‌گوید این یک تجارت غیرقانونی با مشارکت ترکیه است.

با وجود اعتراض‌های فراوان عراق علیه مداخله نظامی ترکیه ، پاسخ آنکارا چیزی بیشتر از طعنه و تمسخر نبوده است. اردوغان هفته گذشته در واکنش به اعتراض‌های حیدرالعبادی عنوان کرد: «این که آن‌ها همیشه در حال جیغ زدن هستند، مهم نیست. ما آن چه را که می‌دانیم انجام می‌دهیم. آن‌ها اول باید بدانند مرزشان کجاست.»

ترجمه هانا اسمخانی