کاهش خام فروشی نفت با ظرفیت پالایشی 3 میلیون بشکه‌ای

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، فرآورده‌های نفتی یکی از استراتژیک‌ترین محصولات مصرفی در هر کشوری به شمار می‌رود زیرا وابستگی به واردات این محصولات می‌تواند از نظر سیاسی کشورهای جهان را ضربه‌پذیر کند.

از همین رو،‌ بیشتر کشورهای دنیا به دنبال آن هستند که در تولید این فرآورده‌ها خودکفا شوند و در گام بعدی بتوانند با صادرات مستمر و پایدار آن قدرت خود را افزایش دهند.

ایران نیز به واسطه دارا بودن ذخایر عظیم نفت و گاز از سالیان پیش،‌ پالایشگاه‌هایی را در کشور احداث کرده است تا با فرآورش نفت خام،‌محصولاتی با ارزش‌افزوده بالاتر تولید کرده و از خروج ارز و وابستگی به واردات جلوگیری کند. با وجود این، به دلیل افزایش مصرف فرآورده‌های نفتی و در راس آنها بنزین پالایشگاه‌های کشور پاسخگوی نیاز داخلی نیست و واردات این محصول 30 سالی است که در کشور انجام می‌شود.

البته قول مساعد مسئولان در باره بهره‌برداری از طرح‌های جدید پالایشی و به دنبال آن بی‌نیازی از واردات در چند سال آینده،‌ افق روشنی را ایجاد کرده است.

با این حال، یکی از مهم ترین اولویت‌های صنعت نفت ایران طی دهه‌های اخیر، تامین نیازهای فزاینده داخلی به فرآورده‌های نفتی بوده است. مصارف داخلی در بسیاری از سال‌های اخیر نرخ رشد دو رقمی را تجربه کرده و بخش مهمی از منابع مالی تخصیص یافته به بخش پایین‌دستی مصروف تامین این نیازها شده است.

مجموع ملاحظات فرآروی این بخش از صنعت نفت در شرایطی است که یکی از راهبردهای ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در حوزه صنعت نفت، پرهیز از خام‌فروشی و برنامه‌ریزی برای ایجاد حداکثر ارزش‌افزوده از منابع نفت و گاز تولیدی کشور بوده و این الزام بارها در سیاست‌های مختلف ابلاغی از سوی معظم‌له (از جمله در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و سند چشم‌انداز صنایع نفت و گاز در افق 1404) مورد تاکید قرار گرفته است.

هم اکنون صنایع پایین‌دستی نفت با صادرات روزانه بیش از 60 میلیون لیتر نفت گاز و نفت کوره و نیز حدود 1.5میلیون لیتر گاز مایع در حال تبدیل شدن به یک بازیگر عمده منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه تجارت فرآورده‌های نفتی است. برای حفظ و توسعه سهم فعلی ایران از بازار فرآورده، ضروری است فرآورده‌های صادراتی در آینده نزدیک و با سختگیرانه‌تر شدن استانداردهای واردات فرآورده در بازارهای مقصد منطقه‌ای، دارای استانداردهای یورو 4 و یورو 5 باشند.

این صنعت با در نظر گرفتن این نیازها از یک سو و روند تدریجی سنگین‌تر شدن نفت خام‌های تولیدی کشور (که منجر به تولید نفت کوره؛ به عنوان محصولی کم ارزش‌تر شده)، راهبرد توسعه خود را در دو محور «توسعه ظرفیت‌های تولیدی» و «ارتقای کیفیت فرآورده‌های تولیدی و کاهش تولید نفت کوره» تعیین و برای تحقق آن برنامه‌ریزی کرده است.

در این راستا در پالایشگاه‌های بزرگ کشور که دارای ظرفیت پالایشی به میزان 1.85میلیون بشکه در روز است، طرح‌های افزایش ظرفیت تولید و ارتقای کیفیت فرآورده‌های تولیدی تعریف شده است.

همچنین با توجه به تحولات بخش بالادستی صنعت نفت از جمله روند افزایشی تولید میعانات گازی از فازهای توسعه‌ای پارس جنوبی، چند واحد پالایشی جدید به منظور استفاده از این فرآورده به عنوان خوراک از یک سو و تامین نیازهای کشور به فرآورده‌های نفتی و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر در مقایسه با صادرات میعانات گازی برنامه‌ریزی شده است.

طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت روزانه 360 هزار بشکه میعانات گازی و طرح مجتمع پالایشگاهی سیراف مشتمل بر هشت پالایشگاه هر یک با ظرفیت 60 هزاربشکه و مجموعا با ظرفیت روزانه 480 هزار بشکه میعانات از مهم ترین طرح‌های مزبور هستند.

با برنامه‌ریزی و تمهیدات پیش‌بینی شده از سوی این بخش (از طریق مشارکت در تامین منابع مورد نیاز و الزام شرکت‌های پالایشی به تسریع در پیشبرد طرح‌های مصوب) هم اکنون طرح افزایش تولید بنزین پالایشگاه بندرعباس در آستانه اتمام قرار دارد و با تکمیل موارد باقی‌مانده در پاییز سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید.

هدف عمده این طرح افزایش سه میلیون لیتر تولید بنزین و ارتقای کیفیت 70درصد از بنزین تولیدی این پالایشگاه به سطح یورو 4 است که آغاز به کار آن کاهش واردات این محصول استراتژیک و بهره‌مندی شهرهای کشور از سوخت استاندارد را به همراه خواهد داشت.

با بهره‌برداری کامل از این طرح، مجموع ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه بندرعباس به حدود 12میلیون لیتر در روز بالغ می‌شود. همچنین متعاقب راه‌اندازی این طرح، واحد تصفیه گازوئیل پالایشگاه نیز در نیمه دوم سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید.

همچنین با اجرای طرح ارتقای کیفیت فرآورده‌های نفتی در پالایشگاه اصفهان، ظرفیت تولید بنزین یورو 4 در این پالایشگاه به حدود 9 میلیون لیتر در روز رسیده است.

اما بهره‌برداری از فاز اول طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس قطعا مهم‌ترین رخداد صنعت پالایش کشور در دولت یازدهم خواهد بود. طرح ستاره خلیج فارس با هدف دریافت روزانه 360 هزار بشکه خوراک میعانات گازی در 3 فاز هریک به ظرفیت 120 هزار بشکه تعریف شده بود که به دلیل عدم اعمال مدیریت دقیق متناسب با امکانات و شرایط دوره تحریم‌ها، در دولت قبل به رغم هزینه کردن صدها میلیون دلار منابع مالی، هیچ یک از فازهای سه گانه آن به بهره‌برداری نرسید.

با تعریف اولویت فاز و نیز آزادسازی تجهیزات و دریافت سفارشات ارائه شده به سازندگان اروپایی و دیگر سازندگان بین‌المللی متعاقب توافق برجام، روند پیشرفت فعالیت‌ها در فاز اول متمرکز شد تا هر چه سریع‌تر به بهره‌برداری برسد. بهره‌برداری از این فاز افزایش تولید 12 میلیون لیتری بنزین در روز را به همراه خواهد داشت.

به منظور توقف و اصلاح روند تولید فرآورده‌های سنگین‌تر و به موجب ماده 59 سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف (ابلاغی مقام معظم رهبری)، سالانه باید 2درصد از تولید نفت کوره کشور کاهش یابد تا تولید نفت کوره در نهایت در افق 1404 به کمتر از 10درصد برسد.

در این راستا طرح تثبیت پالایشگاه آبادان تعریف شده و متعاقب گشایش فضای سرمایه‌گذاری در کشور پس از برجام، برای تامین منابع مالی مورد نیاز آن موافقت‌نامه‌ای با شرکت‌های چینی امضا و مقرر شده است منابع مالی لازم از محل خط اعتباری چین تامین شود.

بر این اساس، هم اکنون طراحی پایه انجام و طرح در مرحله مهندسی است و عملیات اجرایی آن در نیمه دوم سال جاری آغاز خواهد شد. با اجرای این طرح میزان تولید نفت کوره پالایشگاه آبادان که هم اکنون حدود 38-37 درصد است به کمتر از 25درصد کاهش خواهد یافت و محصولات آن نیز به سطح استانداردهای یورو 4 ارتقا خواهد یافت.

همچنین طرح تصفیه نفت سفید و گازوئیل پالایشگاه اصفهان - که عملیات اجرایی آن پس از وقفه چند ساله مجددا از سال 93 آغاز شده- در جریان است و تا پایان سال 97 به بهره‌برداری خواهد رسید. با بهره‌برداری از طرح مزبور 18میلیون لیتر گازوییل تولیدی پالایشگاه مزبور به استاندارد یورو 4 و یورو 5 خواهد رسید.

همین طور طرح دیگری با هدف کاهش تولید نفت کوره پالایشگاه نیز تعریف شده که موافقت‌نامه آن با شرکت دایلم کره جنوبی به ارزش 2میلیارد دلار به امضا رسیده و بهره‌برداری از آن از سال 99 آغاز خواهد شد.

در پالایشگاه‌های تهران و بندرعباس نیز مراحل مطالعاتی و متعاقبا عملیات اجرایی برای کاهش تولید نفت کوره به کمتر از 10درصد در جریان است.

به اقدامات مزبور باید واحدهای جدید پالایشی را نیز افزود که مراحل مذاکراتی و اجرایی به خصوص در مورد سه طرح پالایشگاهی 150هزار بشکه‌ای آناهیتا کرمانشاه، پالایشگاه 120هزار بشکه‌ای میعانات گازی پارس در شیراز و مجتمع پالایشگاهی 480هزار بشکه‌ای سیراف با سرعت بیشتری در جریان است.

به این ترتیب، با احتساب طرح‌های قطعی‌شده موجود، ظرفیت پالایش نفت کشور به زودی به سه میلیون بشکه در روز خواهد رسید که دستیابی به این رقم را باید تحقق یکی از مهم‌ترین راهبردهای صنعت نفت کشور در توقف خام‌فروشی نفت دانست و بدین ترتیب ایران به بزرگ‌ترین پالایشگر نفت خام منطقه خاورمیانه و ششمین پالایشگر بزرگ جهان تبدیل خواهد شد.