عدم شفافیت معاملات با خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا

حوری قاسمی،‌گروه اقتصادی: هرچند که فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا خالی از اشکال نیست، ساز و کار مشخصی دارد. مشخص بودن قیمت پایه اعلام شده توسط عرضه‌کننده، شفافیت و قطعی‌بودن قیمت معامله‌شده، تضمین تعهدهای طرفین معامله در قبال پرداخت پول و تحویل به موقع کالا ازجمله این ویژگی هاست.

این در حالی است که با وجود کاستی‌های معاملات در بورس کالا، خارج‌کردن معاملات محصولات استراتژیک پتروشیمی از این بورس، شفافیت معاملات را کاهش می‌دهد و با اقتصاد مقاومتی در تضاد خواهد بود.

اغلب کارشناسان نیز عقیده دارند اگر معاملات محصولات پتروشیمی در بورس دارای ایراداتی است، باید در خود بورس حل شود نه آنکه دوباره به سیستم حواله‌ای با آن همه زد و بند و فساد بازگشت.

اسدلله قره‌خانی،‌سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس نیز با بیان اینکه خروج معاملات محصولات پتروشیمی از بورس کالا درست نیست، افزود: عرضه محصولات در بورس کالا به نوعی ملزم‌کردن واحدهای بالادستی برای تامین مواد‌اولیه صنایع پایین‌دستی است.

وی با اشاره به اینکه خوراک گاز طبیعی صنایع بالادستی پتروشیمی، با قیمت مناسب و رقابتی تامین می‌شود،‌ گفت: زمانی که خوراک را با قیمت مناسب و با در نظر‌گرفتن سود معقول به واحدها می‌دهیم باید انتظار داشته باشیم تا تولیدات این واحدها نیز با قیمت درست در اختیار واحدهای تولیدکننده‌ای قرار گیرد که خوراک کارش از فرآورده‌های پتروشیمی تامین می‌شود.

قره‌خانی ادامه داد: اگر بنا باشد قیمت خوراک صنایع پایین‌دستی بالا باشد،‌ امکان رقابت و صادرات برای این واحدها از بین می‌رود و هزینه تمام‌شده تولیدات نیز افزایش پیدا می‌کند بنابراین لازم است قیمت پایه‌ برای فروش این محصولات وجود داشته باشد که بهترین سازوکار آن عرضه آنها در بورس کالاست.

وی گفت: در غیر این صورت واحدهای کوچک و متوسط نمی‌توانند صادرات داشته باشند که باعث کاهش قدرت این واحدها و به دنبال آن فراهم آوردن اسباب رکود در این صنایع خواهد شد.

این نماینده مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: ‌در واقع بورس کالا اجازه می‌دهد تا همانگونه که واحدهای بالادستی از مزیت دریافت گاز طبیعی با قیمت رقابتی به عنوان خوراک بهره‌مند هستند،‌ این مزیت برای پایین‌دست پتروشیمی نیز حفظ شود. در غیر این صورت، به دلیل قیمت بالاتر این محصولات در بازارهای جهانی،‌ میل به صادرات آنها توسط تولید‌کنندگان با هدف صادرات بیشتر می‌شود و واحدهای کشور بدون خوراک باقی می‌مانند.

به عقیده وی، مشکل دیگر خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا این است که واحدهای بزرگ و متوسط امکان معامله در خارج از بورس را نیز خواهند داشت اما واحدهای کوچک از بین خواهند رفت.

همچنین مشکل دیگری که به گفته قره‌خانی با خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا به‌وجود می‌آید،‌ نبود قیمت پایه مشخص برای معاملات این محصولات است که در نهایت به ایجاد بازار سیاه دامن خواهد زد.

در نهایت می‌توان گفت، خروج معاملات پتروشیمی از بورس زمینه بازگشت رانت‌های کلان و ضربه‌زدن به پایه‌های اقتصادی کشور در را مهیا می‌کند و با توجه به همه این تفاسیر، باید عنوان کرد تجربه سال‌های گذشته معاملات بورس و بررسی بهانه‌های مطرح شده درباره این بازار به اینجا ختم می‌شود که بورس کالای ایران به دلیل ایجاد شفافیت در معاملات محصولات پتروشیمی، منافع عده‌ای را که موافق شفافیت نیستند، به خطر انداخته است و آنها نیز بارها تلاش کرده‌اند تا با نفوذ و برخی ارتباطات، برگ بازار پتروشیمی را به سود منافع شخصی خودشان ورق بزنند.

با وجود همه این تلاش ها، عرضه محصولات پایه مانند محصولات پتروشیمی در بورس کالا، سبب شفافیت معاملات می‌شود و جلوی انحصار و رانت را گرفته است.

در ماه‌های اخیر، بخشی از فعالان بخش بالادستی صنعت پتروشیمی، خواستار خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا شده‌اند که این پیشنهاد از سوی فعالان بخش پایین‌دستی با انتقادات فراوانی همراه بوده است.