آیا عملیات «سپر فرات» به «خنجر فرات» تبدیل می‌شود؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، روز 25 آگوست (4 شهریور) یعنی یک روز پس از شروع عملیات «سپر فرات» روزنامه ینی شفق، روزنامه هوادار دولت در ترکیه نوشت «که این تازه آغاز راه است.» منابعی در ارتش آزاد سوریه که نخواستند نامشان فاش شود به المانیتور گفته‌اند که عملیات سپر فرات، عملیات پیچیده‌ای همراه با «اهداف بزرگ» است. در آنکارا، دیدگاه غالب آن است که این عملیات یک موفقیت دیپلماتیک در تغییر رویکرد نسبت به سوریه را فراهم خواهد آورد.

در وجه نظامی، ارتش ترکیه توانست شهر جرابلس در شمال سوریه را در 12 ساعت و بدون هیچ تلفات و بدون هیچ درگیری عمده‌ای با داعش به کنترل خود درآورد. یک منبع در آنکارا به المانیتور گفت: «اکنون زمان آن فرا رسیده است که از این پیروزی استفاده کنیم. اشتباه بزرگی خواهد بود اگر فکر کنیم، که عملیات سپر فرات پس از یک سال تلاش برای آمادگی فقط به جرابلس محدود خواهد شد.»

به هر حال باید این سوال را پرسید که اهداف آنکارا از عملیات سپر فرات چیست؟ به نظر می‌رسد که این اهداف را باید به دو بخش تقسیم کرد: اهداف سیاسی و اهداف نظامی.

در وجه سیاسی، آنکارا می‌خواهد نیروهای مخالف مسلح سنی را حداقل در شمال سوریه زیر یک سقف منسجم کند. نباید فراموش کرد که ایجاد وحدت در میان نیروهای مخالف در کل سوریه هدف غایی سیاسی آنکارا است. ترکیه، نشان داده که در تلاش است تا واشنگتن و مسکو را متقاعد کند که نقش مهم مخالفان (سنی) بشار اسد نباید در تعیین آینده سوریه به حاشیه رانده شود. ترکیه فکر می‌کند که با این عملیات می‌تواند شبه‌نظامیان مخالف در سوریه را حول هدف، فرماندهی و ساختار واحد متحد کند. آنکارا امیدوار است که با اتحاد میان مخالفان مسلح که از شمال سوریه آغاز شده و به حلب و ادلب خواهد رسید، ارتش آزاد سوریه می‌تواند به یک نیروی قابل توجه در جنگ در سوریه و همچنین در مذاکرات مربوط به آینده این کشور تبدیل شود.

اما سوابق گذشته نشان می‌دهد که باید درباره اهمیت ارتش آزاد سوریه در جنگ این کشور تردیدهایی داشت. 5 سال جنگ داخلی در سوریه ثابت کرده که در این کشور «جنگ ایدئولوژی» برقرار است. شبه‌نظامیان شیعه برای مذهب 12 امامی‌شان جان می‌دهند؛ شبه‌نظامیان مدافع خلق برای عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان و جدایی‌طلبی کردها جان‌فشانی می‌کنند. ارتش آزاد سوریه قرار است برای چه کسی ایثار کند و قربانی بدهد؟ بدون وجود چنین ایدئولوژیی، شبه‌نظامیان ارتش آزاد سوریه، همچون مزدورانی هستند که فقط برای پول می‌جنگند.

در وجه نظامی، آنکارا در جست‌و‌جوی سه هدف استراتژیک است. هدف اول این است که این عملیات در پی ایجاد یک پایگاه نظامی دائمی در منطقه جرابلس است که بتوان از آن به نقل و انتقال و ارسال تجهیزات برای ارتش آزاد سوریه کمک کرد. این پایگاه می‌تواند از طریق هوایی به ترکیه متصل باشد. کارهای لجستیکی که در حال حاضر ارتش ترکیه در جرابلس مشغول به انجام آن است، احتمال ایجاد چنین کرویدور هوایی را تقویت می‌کند.

همچنین اگر ترکیه، نسبت به اعزام شماری از کماندوهای خود به جرابلس اقدام کند باید آن را نشانه‌ای جدی مبنی بر ایجاد یک پایگاه نظامی در شمال سوریه دانست.

هدف استراتژیک دوم ترکیه آن است که با این عملیات، بتواند به سوی منطقه رای‌الاعزاز حرکت کرده و به طور کلی در نوار مرزی 55 مایلی این منطقه تسلط پیدا کند. این تسلط باعث می‌شود تا ترکیه بتواند از سمت شرق به عفرین، منطقه کردنشینی که اکنون تحت کنترل حزب کُردی اتحاد دموکراتیک است فشار بیاورد. از آنجا که روسیه و واشنگتن تاکنون نسبت به عملیات سپر فرات، واکنش چشم‌گیری نشان نداده‌اند، می‌توان گفت که آمریکا و روسیه، با این هدف از عملیات سپر فرات موافقت دارند.

سومین هدف استراتژیک ترکیه که پرخطرترین هدف نیز به شمار می‌آید، پیشروی از جرابلس به سوی الباب در شمال حلب است. اگر واقعا ارتش ترکیه به سوی این هدف گام بردارد، آن وقت باید نام عملیات را از «سپر فرات» به «خنجر فرات» تغییر داد. چراکه کنترل بر الباب، رویای حزب اتحاد دموکراتیک برای کنترل سراسری بر مناطق کردنشین از عفرین تا الباب را از بین خواهد برد.

داعش برخلاف جرابلس، در الباب، شمار زیادی نیرو دارد. همچنین در این شهر هزاران نفر نیز زندگی می‌کنند. شبه‌نظامیان مدافع خلق، شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک نیز از مدت‌ها پیش به کنترل این شهر چشم دوخته‌اند. اگر ترکیه، از ارتش آزاد سوریه برای تصرف این شهر حمایت به عمل آورد، جنگ بزرگی در این منطقه درخواهد گرفت. جنگی که در آن سه نیروی شبه‌نظامی که در تمامی 5 سال جنگ داخلی سوریه حضور داشتند، با یکدیگر درگیر خواهند شد آن هم بر سر کنترل شهری که هنوز ساکنان زیادی دارد.

بنابراین سوال مهمی که این روزها مطرح است این خواهد بود که چه کسی نهایتا الباب را به کنترل خود درخواهد آورد؟ داعش؟ شبه‌نظامیان مدافع خلق یا ارتش آزاد سوریه؟

پاسخ این سوال با نحوه آرایش و ترکیب نظامی ارتش ترکیه مشخص خواهد شد. اگر ترکیه، کماندوهای خود را فقط به شهر جرابلس اعزام کند، به این معناست که هنوز انگیزه‌ای برای پیشروی به سوی الباب ندارد. اما اگر ترکیه فقط نیروی زمینی‌اش را به نوار مرزی بفرستد، نشانگر آن است که آنکارا صرفا در صدد است تا منطقه 55 مایلی تا رای‌الاعزار را زیر کنترل خود داشته باشد اما اگر اعزام نیروی زمینی همراه با نیروی زرهی باشد، قطعا باید آن را نشانه‌ای از حرکت به سوی الباب معنا کرد.

ترجمه هانا اسمخانی