بخشنامه استفاده از استادان ایرانی غیرمقیم تا چند روز آینده ابلاغ می‌شود/حضور 9 هزار دانشجوی غیرایرانی در دانشگاه آزاد اسلامی

پرویز پیکری، گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ برنامه‌ریزی برای گسترش حضور بین‌المللی، یکی از سیاست‌های اصلی دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر بوده است. سیاست‌هایی که با ایجاد دفاتر همکاری بین‌المللی در کشورهای مختلف همراه بوده و البته پیگیری‌هایی هم برای ایجاد واحد در برخی کشورها انجام شده است. دکتر حسین ابراهیمی، مدیرکل امور بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی بهتر از هر کس می‌تواند درباره استراتژی‌ها و عملکرد بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی سخن بگوید. گفت‌وگوی او با آنا را می‌خوانید:

الان دانشگاه آزاد اسلامی چه تعداد واحد برون‌مرزی یا دفتر همکاری دارد؟

ما در مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی دو دسته واحد بین‌الملل داریم که در حوزه اداره‌کل بین‌الملل فعالیت می‌کنند. اول واحدهای بین‌المللی که در مناطق آزاد یا داخل کشور هستند مثل کیش، قشم، بندرانزلی، جلفا و آیت‌الله آملی. این‌ها در حوزه اداره بین‌الملل هستند اما با همان رویکرد استانی و واحدهای مستقر در داخل کشور فعالیت می‌کنند. همچنین یک سری واحد بین‌الملل هم داریم مثل واحد افغانستان، لبنان، امارات، مسکو و آکسفورد که این واحدها در خارج از کشور فعالیت دارند.

اینها از نظر کارکرد چه تفاوتی با هم دارند؟

فلسفه وجودی هر کدام از این‌ها متفاوت است. واحدهای بین‌الملل داخل کشور، عمدتا واحدهای مناطق آزاد هم هستند با این هدف که امکان ورود دانشجویان و استادان غیرایرانی به آن مناطق سهل‌تر است، و چون ویزا نمی‌خواهند به آسانی می‌توانند تردد کنند. ولی واحدهای خارج از کشور با هدف جذب ایرانیان خارج از کشور و همچنین غیرایرانیان راه‌اندازی شده است تا از آن طریق بتوانیم دانشجو جذب کنیم و در حال حاضر 5 واحد بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی یعنی افغانستان، لبنان، امارات، واحد آکسفورد و واحد مسکو فعال هستند.

در اسفند 94 هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی مصوبه‌ای را به تصویب رساند که بر مبنای آن دانشگاه آزاد اسلامی باید در دانشگاه‌های خارج از کشور همکاری‌هایش را به صورت جدی شروع کند و با عنوان دفاتر دانشگاه در خارج از کشور پیشنهاداتی مطرح شد که تصویب شد. 4 اسفند 94 تصویب کردیم که باید در 16 کشور دفتر راه‌اندازی کنیم، به علاوه آن‌هایی که در سال‌های گذشته مصوبه هیات‌امنا بوده است. این مصوبه دو بخش دارد، بخش اول ایجاد شعبه دانشگاهی است که با پشتیبانی سازمان مرکزی و یکی از واحدهای جامع داخل، در کشور هدف حضور داریم و به عنوان یک واحد دانشگاهی مستقل عمل می‌کنیم که طبیعتا در این زمینه هم باید مقررات آن کشور را رعایت کنیم و هم باید از وزارت علوم کشور هدف، مجوزهای لازم از جمله رشته و ... را دریافت کنیم. این یک پروسه طولانی‌مدت است که بتوانیم به صورت مستقیم جذب دانشجو داشته باشیم. حالت دوم در این مصوبه این است که ما در کشورهای دیگر دفتر دانشگاه آزاد اسلامی را راه‌اندازی کنیم. لازمه این کار این است که ما با یکی از دانشگاه‌های معتبر در خارج از کشور وارد مذاکره شویم و نهایتا یک قرارداد همکاری با عنوان دفتر نمایندگی و همکاری دوجانبه ایجاد کنیم.

فعالیت دفاتر همکاری دانشگاه آزاد اسلامی در کشورهای دیگر به چه صورت است؟

در سال 95 توانسته‌ایم تا به حال 3 دفتر را راه‌اندازی کنیم، دفتر آلمان با عنوان واحد امارات و یکی از دانشگا‌ه ها در دوسرلو، دفتر ایتالیا با همکاری واحد تهران مرکز و دانشگاه پلی‌تکنیک میلان ایتالیا. علاوه بر واحد مسکو، دفتر واحد الکترونیک هم در مسکو در دانشگاه سینرژی راه‌اندازی شد. این دفاتر در دو بخش عمده فعالیت دارند، یک بخش آن آموزشی است که بین واحدهای پشتیبان جامع داخل کشور و دانشگاه خارجی موردنظر، دوره‌های مشترک تعریف می‌کنند، در این دوره‌ها هم دانشجویان ایرانی و هم غیرایرانی می‌توانند شرکت کنند که در پایان از سوی دانشگاه آزاد اسلامی یک مدرک و از سوی دانشگاه طرف مقابل یک گواهی پایان‌دوره دریافت می‌کنند. فعالیت دوم این دفاتر، مجموعه فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی از قبیل دوره‌های کوتاه‌مدت، طرح‌های پژوهشی، فرصت‌های مطالعاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان است که به صورت قراردادهایی بین واحد داخل کشور، دفتر نمایندگی ما و دانشگاه خارج از کشور منعقد می‌شود. در حال حاضر این کار برای واحد لبنان صورت گرفته است. ما در حال حاضر بین واحد تهران جنوب، امارات و دانشگاه طرف آلمانی، فعالیت‌های جذب دانشجو و همکاری‌های علمی را انجام می‌دهیم، در ایتالیا بین دانشگاه تهران مرکز و پلی‌تکنیک میلان ایتالیا به ویژه در رشته‌هایی که این دانشگاه قوی است از قبیل شهرسازی، معماری و ... و در واحد مسکو هم با واحد الکترونیک در حال تنظیم قراردادهای اجرایی هستیم.

چه تعداد دانشجوی غیرایرانی در این واحدها تحصیل می‌کنند؟

واحدهای بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت‌های روزمره دانشگاهی دارند. در حال حاضر در واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد اسلامی 5 هزار دانشجو مشغول به تحصیل هستند و در همین حدود هم دانشجویان غیرایرانی در واحدهای داخل فعالیت می‌کنند، یعنی دانشگاه آزاد اسلامی حدود 9هزار دانشجوی غیرایرانی دارد. در واحد افغانستان در حال حاضر بیشتر از 700 دانشجو، واحد لبنان نزدیک به 800 دانشجو و در امارات بیش از 2هزار دانشجو داریم و واحدهای آکسفورد و روسیه هم از اول مهر امسال دانشجو پذیرش می‌کنند.

نحوه همکاری اعضای هیات علمی با واحدهای برون‌مرزی دانشگاه چگونه است؟

برای استادان دو روش داریم. در یک روش اعزام استادن از ایران به واحدهای بین‌الملل صورت می‌گیرد؛ به عنوان مثال ما برای امارات، لبنان و افغانستان استادانی را که نیاز داریم به صورت دوره‌های کوتاه‌مدت یک‌ترمه اعزام می‌کنیم. طبیعتا از استادان دانشگاه‌های آن کشورها هم استفاده می‌کنیم. برای اینکه بتوانیم خدمات بهتری به واحدها ارائه دهیم و استادان ایرانی دانشگاه آزاد اسلامی را اعزام کنیم، برای اولین بار در این دانشگاه یک بانک اطلاعاتی را راه‌اندازی کرده‌ایم. استادان ایرانی که توانایی تدریس به زبانی غیر از فارسی هم دارند در این سامانه ثبت‌نام می‌کنند و ما هم براساس نیاز واحدهای برون‌مرزی از این استادان استفاده می‌کنیم. ترجیح ما این است که از استادان ایرانی دانشگاه آزاد اسلامی استفاده کنیم ولی در هر جا هم که نیاز باشد از استادان دانشگاه‌های برتر دنیا با رزومه خوب استفاده می‌کنیم. این سامانه در حال حاضر فعال است و نزدیک به 400 تا 500 نفر در آن ثبت‌نام کرده‌اند. استادان برای اعزام باید دو شرط تسلط به زبان کشور مقصد و نیز رتبه‌ علمی بالا را داشته باشند چون این استادان به نوعی سفیران دانشگاه آزاد اسلامی نیز هستند.

چه رشته‌هایی در این واحدها ارائه می‌شود؟

رشته‌ها در واحدهای بین‌الملل هم به دو دسته تقسیم می‌شوند، واحدهای بین‌الملل مستقر در مناطق آزاد در داخل کشور که کیش، قشم، جلفا، ماکو، بندر انزلی، خلیج فارس و خرمشهر هستند. البته ما دو واحد بین‌الملل هم داریم که خارج از مناطق آزاد است مثل مجتمع بین‌الملل تبریز و گلبهار. در استان سیستان‌ و بلوچستان هم واحد چابهار را داریم که در مناطق آزاد از سال 94 به این مجموعه اضافه شده است. این واحدها بسته به نیازی که در منطقه دارند، رشته معرفی می‌کنند و ما نیز با همکاری معاونت آموزشی با بررسی این نیازها، رشته‌ها را مصوب می‌کنیم. برای اینکه یک همکاری خوب بین دانشگاه آزاد اسلامی و مناطق آزاد به وجود بیاید، شورای همکاری تخصصی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در مناطق آزاد ایجاد شده است که ریاست آن را دکتر حمید میرزاده و دبیری آن را دکتر اکبر ترکان به عنوان دبیر شورای مناطق آزاد بر عهده دارد که خوشبختانه در طول یکسال گذشته در این شورا اتفاقات خوبی افتاده است. نیازهای مناطق آزاد به دانشگاه منعکس و دانشگاه نیز برای این نیازها رشته تعریف و تصویب کرده است و جذب دانشجوی خوبی نسبت به گذشته برای مناطق آزاد اتفاق افتاده است.

در دفاتر ما که بیشتر بحث واحد الکترونیک و آموزش از راه دور مطرح است، رشته‌های مصوب واحد الکترونیک و واحد تهران مرکز مطرح است. رشته‌هایی که به صورت الکترونیکی ارائه می‌شوند، رشته‌هایی هستند که نیاز به آزمایشگاه و کارگاه ندارند و به نوعی دانشجوی واحد الکترونیکی محسوب می‌شوند. اما در رشته‌هایی که نیاز به کارگاه دارند، تدریس به صورت حضوری است. برای مثال در واحد ایتالیا در دو رشته خاص شهرسازی و معماری که مورد نیاز کشور و واحد تهران مرکز هم بوده است، می‌خواهیم به صورت مشترک کار کنیم و حضوری هم برگزار و آموزش داده می‌شوند. اما رشته‌هایی که در دفاتر دایر می‌کنیم اکثرا آنلاین و غیرحضوری هستند. در واحدهای برون‌مرزی هم بسته به نیاز آن کشور رشته‌ تعریف می‌کنیم، به عنوان مثال در واحد افغانستان بیشتر رشته‌های مدیریتی و رشته‌های فنی مهندسی از قبیل محیط‌‌ زیست، عمران و راه‌سازی و ... نیاز بوده، که تعریف و تصویب شده است. در اکثر این رشته‌ها هم استادانی از ایران برای تدریس و آموزش اعزام شده‌اند.

دانشجویانی که در این واحدها تحصیل می‌کنند، چگونه رساله‌ها و پایان‌نامه‌های خود را می‌نویسند؟

در همه دفاتر با این فرمت پیش رفته‌ایم که هم مقررات دانشگاه آزاد اسلامی و جمهوری اسلامی ایران و هم مقررات آموزشی کشور میزبان باید رعایت شود. برای پایان‌نامه‌ها، طرح استاد راهنمای مشترک را تعریف کرده‌ایم، یعنی دانشجو همزمان با دو استاد راهنما، یک استاد از دانشگاه آزاد اسلامی و یک استاد از دانشگاه میزبان کار می‌کند و در جلسه دفاع هم هر دو استاد راهنما باید حضور داشته باشند. بنابراین آموزش براساس سرفصل‌های دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه طرف قرارداد و بخش پژوهشی که پایان‌نامه است به صورت مشترک و با دو استاد راهنما انجام می‌شود. برای دانشجویان دکتری این امکان فراهم شده است که دوره مطالعاتی 9 ماهه را در دفاتر و شعبات دانشگاه آزاد اسلامی در خارج از کشور بگذرانند. عکس این را هم داریم که دانشجویان دانشگاه‌های طرف قرارداد بیایند و از امکانات دانشگاه آزاد اسلامی استفاده کنند و در واقع آنها نیز به سفیران دانشگاه تبدیل شوند. در اواخر شهریور دانشجویان کشور ژاپن برای یادگیری زبان و ادبیات فارسی برای یکی دوره 10 روزه به واحد شیراز می‌آیند. واحد شیراز با دانشگاه توکیو در زمینه برگزاری دوره‌های زبان و ادبیات فارسی و ژاپنی و برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت قرارداد همکاری دارد و این سفر هم در قالب همین قرارداد و نیز تفاهم‌نامه با بنیاد سعدی است.

روسای واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد اسلامی از کشورهای هدف انتخاب می‌شوند؟

بحث انتصاب در دفاتر و واحدهای بین‌الملل دقیقا مانند انتصابات واحدها و مراکز مستقر در داخل کشور است که از طریق اداره انتصابات و نهایتا با تایید رئیس دانشگاه حکم زده می‌شود. در حال حاضر هیچ‌کدام از روسای دفاتر و واحدهای بین‌الملل دانشگاه غیرایرانی نیستند.

آیا دانشجویان ایرانی واحدهای داخل دانشگاه هم می‌توانند در واحدهای بین‌الملل تحصیل کنند؟

ما هیچ منعی برای پذیرش دانشجو چه ایرانی و چه غیرایرانی در دفاتر و شعبات خارج از کشور نداریم و این افراد حتی دانشجویانی که در داخل هستند باید در آزمون خاصی شرکت کنند و در صورت قبولی و داشتن شرایط (نداشتن منع نظام وظیفه و سایر مشکلات قانونی و ...) می‌توانند در این شعبه‌ها تحصیل کنند. در مقاطع تحصیلات تکمیلی در واحدهای بین‌الملل در سال گذشته دو اتفاق افتاد، اولا اینکه شهریه این دست از دانشجویان تعریف و مصوب شد و برای شرایط هر واحد یک رقم خاص در نظر گرفته شد، در گام دوم برای هر کدام از رشته‌های تحصیلی یک سری دوره‌های کوتاه‌مدت خاصی هم تعریف شد که این دوره‌ها به جنبه بین‌المللی و آموزشی دانشجو کمک می‌کنند. در هر کدام از واحدها دو زبان هم تدریس می‌شود؛ اول زبان فارسی که هدف دانشگاه هم ترویج این زبان است و دوم دوره‌هایی به زبان بین‌الملل؛ همچنین امکان دارد دروسی هم به زبان خاص آن کشور تدریس شود. حتی در همه تفاهم‌نامه‌هایی که ما امضا می‌کنیم یکی از بندهای آن ترویج زبان و ادبیات‌فارسی است.

غیر از دانشجویان، آیا برنامه‌ای هم برای تعامل استادان ایرانی و خارجی در واحدهای دانشگاه دارید؟

سند 5 ساله حوزه بین‌الملل دانشگاه در سال گذشته تکمیل شد و در هیات‌رئیسه و شورای بین‌الملل دانشگاه هم تصویب شد و از ابتدای سال 95 هم ما براساس این سند فعالیت می‌کنیم. بعد از بازدیدی که ریاست‌جمهوری آقای روحانی از دانشگاه داشتند و بر استفاده از استادان مقیم خارج از کشور تاکید کردند و نیز این تاکید که دانشگاه آزاد اسلامی شاید بهتر از دانشگاه‌های دیگر بتواند این بستر را فراهم کند، حوزه بین‌الملل این پیشنهاد را در قالب یک پیش‌نویس بخشنامه‌ استفاده از استادان ایرانی مقیم خارج از کشور تنظیم کرده است که در چند روز آینده از سوی معاونت آموزشی دانشگاه ابلاغ می‌شود. براساس این بخشنامه واحدهای دانشگاه می‌توانند از این استادان برای آموزش استفاده کنند و همچنین از خدمات آنها در حوزه راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌ها هم بهره‌مند شوند.

در حوزه بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی تا آخر امسال چه اتفاقات مهمی روی می‌دهد؟

ما برای سال 95 برنامه‌هایی را تعریف کردیم، یکی از آنها بحث شبکه بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی شامل دفاتر و شعبات خارج از کشور است. محور آموزش در این شبکه محور الکترونیک است و واحد الکترونیک دانشگاه مجری کار است و پیش‌بینی کرده‌ایم که در سال 95، حدود 1000 تا 2000 دانشجو از سراسر دنیا در این شبکه قرار بگیرد. کار دوم این بود که برای ایرانیان مقیم خارج از کشور که علاقه‌مند به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی هستند، این امکان را فراهم کردیم که از طریق واحد الکترونیک این افراد را به عنوان دانشجو جذب کنیم. خوشبختانه سامانه جذب هم از یک ماه قبل با عنوان فعال شده است و تا هفته گذشته هم نزدیک 200 نفر ثبت‌نام کرده بودند و از آمریکا، آسیا، اروپا و آفریقا در این سامانه متقاضی داشته‌ایم. برنامه ما این است که این افراد برای مهر امسال جذب شوند. برنامه دیگر ما راه‌اندازی آن دفاتر شانزده‌گانه‌ای است که هیات‌امنا مکلف کرده است، پیش‌بینی ما این است که تا پایان سال 3 دفتر دیگر هم راه‌اندازی شود. همچنین را‌ه‌اندازی دفتر گرجستان نیز در دو هفته گذشته در دستور کار واحد بین‌الملل قرار گرفته است. کار آخر در حوزه بین‌الملل که کار اصلی ما در این حوزه به شمار می‌رود، اجرایی کردن تفاهم‌‌نامه‌های دانشگاه آزاد اسلامی با دانشگاه‌ها و کشورهای مختلف است. در گذشته ما تفاهم‌نامه‌های اجرا نشده زیادی داشتیم، با اقداماتی که در سال 95 انجام شد و راه‌اندازی کارگروه تفاهم‌نامه‌های دانشگاه، فقط تفاهم‌نامه‌هایی را دنبال می‌کنیم که از اجرایی‌شدن آنها اطمینان کامل داشته باشیم. پیش‌بینی ما این است که تا اواخر پاییز، شعبه دیگری را در اروپا راه‌اندازی کنیم. در حال حاضر ما به دنبال شناسایی دانشگاه آزاد اسلامی به دانشگاه‌های برتر دنیا به ویژه دانشگا‌ه‌هایی که در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان و تولید علم به ثروت فعالیت‌ می‌کنند، هستیم.