پاک‌آیین: توسعه روابط ایران و آذربایجان به انزوای اسرائیل منجر می‌شود/ روابط باکو با غرب سرد است

سمیرا امیرچخماقی؛ گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: روابط ایران و آذربایجان سابقه‌ای دیرینه دارد که گاه همراه با مناقشاتی بوده است.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و پس از حصول توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+5، آذربایجان در گروه همسایگانی بود که تلاش کرد از فضای جدید موجود در ایران به منظور گسترش مناسبات خود به شکل مطلوب بهره‌برداری کند.

سفر اخیر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان و دیدار های سه‌جانبه‌ای که روسای جمهوری ایران، روسیه و آذربایجان در باکو داشتند فصل جدیدی از روابط را میان این کشورها رقم زده است که در کوتاه‌ترین زمان آثار آن در مناسبات منطقه‌ای بروز پیدا کرد.

محسن پاک آیین ازمهر ماه 1391 سفیر جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان است. او در آخرین ماه‌های مأموریت سه ساله خود در باکو در گفت‌وگویی با خبرگزاری آنا به تشریح روابط ایران و آذربایجان پرداخت. مشروح این گفت‌و‌گو را می‌خوانید:

مناقشه قره‌باغ می‌توانست با وساطت کشورهای مهم منطقه حل شود

* آذربایجان و ارمنستان سال‌هاست که درباره حاکمیت بر برخی قلمروها اختلاف دارند. این موضوع ماه گذشته به وقوع درگیری‌های جدی میان آنها منجر شد. به نظر شما چه عواملی در این موضوع دخالت داشتند که اختلاف سرد دو طرف به مخاصمه مسلحانه کشیده شود؟

- جنگ قره‌باغ یک موضوع با سابقه طولانی است و بیش از دو دهه است که وجود دارد. مهمترین دلیلی که باعث شعله‌ور شدن جنگ در منطقه قره‌باغ شد، ادعای استقلال جمهوری خودمختار قره‌باغ است که از سوی جمهوری آذربایجان قابل پذیرش نیست، چرا که باکو، قره‌باغ را بخشی از تمامیت ارضی خود می‌داند.

* به نظر شما مهمترین راهکار حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات میان آذربایجان و ارمنستان چیست و چه نقشی برای ایران می‌توان در این راهکار در نظر گرفت؟

- البته این مناقشه می‌توانست با وساطت کشورهای مهم منطقه حل شود اما وظیفه میانجی‌گری به گروه مینسک سپرده شد و متاسفانه این گروه تاکنون نتوانسته است کمکی به حل مناقشه داشته باشد. به اعتقاد ما، تا زمانی که این مناقشه به صورت عادلانه حل‌وفصل نشود احتمال درگیری وجود دارد و به همین دلیل ایران خواهان تداوم آتش‌بس و یافتن راهکارهای اجرایی برای حل مناقشه است.

جمهوری اسلامی ایران خواستار حل و فصل مناقشه است و تداوم آن را به نفع امنیت و ثبات منطقه نمی‌داند. معتقدیم که باید با درایت کشورهای منطقه به خصوص همسایگان در منطقه‌، شاهد فضای صلح و آرامش باشیم. باید از هر ظرفیتی برای پایان دادن این درگیری‌ها استفاده شود تا این مناقشه به صورت مسالمت‌آمیز و از طریق مذاکره حل و فصل شود.

مناسبات باکو با تل آویو، تابعی از مناسبات غرب با باکو است

* در سال‌هایی که عناصر خارجی به ترور دانشمندان هسته‌ای اقدام می‌کردند، دولت آذربایجان متهم بود که ورود و خروج عاملان ترور به ایران را تسهیل کرده است و حتی ایران در این باره به آذربایجان اعتراض کرده است. آیا درباره این موضوع میان ایران و اذربایجان چالشی وجود داشته است؟

- این مسائل مربوط به سال‌های دور است و امروز با توجه مناسبات گرم، چالشی بین دو کشور وجود ندارد.

* یکی از نگرانی‌های ایران در سال‌های اخیر، توسعه مناسبات میان آذربایجان و اسرائیل بوده است؛ به ویژه همکاری‌های نظامیان باکو و تل‌آویو افزایش پیدا کرده است. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- مناسبات باکو با تل آویو، تابعی از مناسبات غرب با باکو است و امروز روابط باکو با غرب به دلیل دخالت غربی‌ها در مسائل داخلی آذربایجان، گرم نیست. از سوی دیگر، به همان میزان که روابط ایران و آذربایجان توسعه یابد، به انزوای اسرائیل در آذربایجان کمک می‌کند.

آذربایجان با هیچ کشوری لغو روادید ندارد

* موضوع لغو روادید بین ایران و آذربایجان در چه مرحله‌ای است؟

- بین ایران و آذربایجان بحث تسهیل در صدور روادید مطرح است. طرف آذری اعلام کرده که قرار است برای اتباع ایرانی تسهیلات صدور ویزا در نظر گرفته شود که این روند در دو مرحله انجام می‌شود.

ابتدا تسهیلات صدور ویزا در فرودگاه‌های بین‌المللی آذربایجان به اتباع ایرانی اعطا خواهد شد که قرار است این روند به‌زودی اجرایی شود و طبق گفته مقامات آذری کارهای فنی آن صورت گرفته است. بعد از این اقدام، در مبادی مرزی، مانند آستارا و بیله‌سوار هم ویزا صادر خواهد شد.

آذربایجان با هیچ کشوری لغو ویزا ندارد و قرار است در این باره قوانینی به تصویب برسد که بعد از وضع قوانین جدید،امکان لغو ویزا با ایران نیز فراهم خواهد شد.

برای مبادله زندانی‌ها در حال مذاکره هستیم

* پیش از این اعلام کرده بودید که حدود 170 زندانی ایرانی در آذربایجان وجود دارد و 100 نفر آنها به کشور منتقل شده‌اند. اکنون تعداد زندانیان در آذربایجان چند نفر است و وضع انتقال زندانیان چگونه است؟

- بین ایران و آذربایجان قرارداد تبادل زندانیان امضا شده است و در مقاطع مختلفی هم تبادل زندانی داشتیم که در آینده هم قرار است ادامه پیدا بکند.

به دلیل اینکه دو کشور هم‌مرز هستند گاهی ترددهای غیر مجازی انجام می‌گیرد. همچنین باید توجه داشت هر دو کشور با مشکل ترانزیت مخدر مواجه هستند که از برخی کشورهای منطقه مثل افغانستان به این منطقه می‌آید. در کل حدود 170 زندانی و بازداشتی ایرانی در آذربایجان وجود دارد که درباره مبادله زندانی‌ها در حال مذاکره هستیم.

* در آینده نزدیک برنامه‌ای برای رفت و آمد مقامات دو کشور وجود دارد؟

- در اوایل شهریور رئیس اتاق بازرگانی استان خراسان شمالی در راس هیاتی از بخش خصوصی به باکو سفر خواهد کرد. همچنین ساحل بابایف، معاون وزیر اقتصاد آذربایجان برای مذاکره درباره مباحث اجرایی احداث خط آهن رشت – آستار به تهران خواهد رفت.

در اواخر شهریور هم استاندار آذربایجان غربی به باکو خواهد آمد و در شهریورماه دو هیات از وزارت جهاد و کشاورزی برای پیگیری مفاد یادداشت تفاهم همکاری به باکو سفر خواهند کرد.

* افق مناسبات ایران و آذربایجان را چگونه می‌بینید؟

- امروز ایران و جمهوری آذربایجان برای تقویت مناسبات خود، در حوزه‌های جدیدی وارد همکاری شده‌اند و با شناخت فرصت‌های اقتصادی به‌خصوص با محوریت بخش‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک به دنبال برنامه‌ریزی برای رسیدن به تعامل سازنده و ادامه همکاری بر مبنای برد – برد هستند. در این میان، نقش حمایتی رسانه‌ها از روند رو به رشد روابط می‌تواند عاملی برای تامین منافع ملی ما در منطقه باشد.